چرا مرد بت پرست برای شنیدن سخنان پیامبر مخفیانه و شبانه رفت کلاس چهارم

چرا مرد بت پرست برای شنیدن سخنان پیامبر مخفیانه و شبانه رفت کلاس چهارم را از سایت نکس درجه دریافت کنید.

گوش دادن سران قریش به قرآن

در سیره ابن هشام می خوانیم که سه نفر از سران قریش (ابوسفیان و ابوجهل و اخنس بن شریق) شبی از شب ها برای شنیدن آیات قرآن به صورت مخفیانه نزد خانه پیامبر (صلی الله علیه وآله)آمدند در حالی که حضرت نماز می خواند و آیات قرآن را تلاوت می کرد هر کدام در گوشه ای پنهان شدند، بی آنکه دیگری با خبر شود و تا صبح گوش به تلاوت قرآن سپردند و هنگام طلوع فجر متفرق شدند; ولی به زودی در جاده، یکدیگر را دیدند و هر کدام به نحوی، دیگری را سرزنش کرد: «دیگر این کار را تکرار نکنید که اگر بعضی از سفیهان شما این منظره را ببینند; افکاری برای آنها پیدا می شود»! شب دیگر همین کار را تکرار کردند و صبح هنگامی که یکدیگر را مشاهده کردند همان سخنان شب قبل و همان سرزنش ها و قرارداد عدم تکرار چنین کاری را مطرح کردند، و به خانه های خود رفتند; اتفاقاً شب سوم نیز همین مسأله دقیقاً تکرار شد، و صبح هنگامی که یکدیگررا بار دیگر ملاقات کردند، بعضی گفتند: «ما از اینجا تکان نمی خوریم تا عهد و پیمان ببندیم و برای همیشه این کار را ترک کنیم»، سرانجام پیمان بستند و متفرق شدند.(1)

آری جاذبه قران آنقدر زیاد بود که حتی دشمنان سر سخت در مقابل آن زانو می زدند; و اگر پرده های تعصب و لجاجت و علاقه به حفظ منافع شخصی، کنار می رفت یقیناً ایمان می آوردند.

منبع مطلب : makarem.ir

مدیر محترم سایت makarem.ir لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

بخش چهارم‏ مسائلی‌ پیرامون‏ پیامبر اسلام و یارانش‏ | پایگاه اطلاع رسانی آیت الله ابراهیم امینی قدس‌سره

بخش چهارم‏

مسائلی‌ پیرامون‏ پیامبر اسلام و یارانش‏

ایمان و پایداری‌‏

خانواده عمّار ، با شنیدن آیات قرآن و با مشاهده رفتار و شنیدن گفتار دلنشین‏ پیامبر ، دعوت پیامبر را بر حقّ یافتند و در همان آغاز دعوت ، به اسلام گرویدند.

ابو جهل-که از مستکبرین و اشراف مکّه بود-از اسلام آوردن این خانواده‏ اطّلاع یافت و خشمگین شد.وقتی‌ عمّار را دید او را مورد عتاب و تهدید قرار داد: شنیده‏ام بت پرستی‌ را ترک کرده و مسلمان شده‏ای‌؟!عمّار پاسخ داد:آری‌ من و پدرم و برادر و مادرم ، سخنان محمّد را شنیدیم ، در آیاتی‌ که از سوی‌ خدا آورده اندیشیدیم ، دعوتش را حقّ یافتیم و اجابت کردیم.

ابو جهل فریاد کشید و گفت:شما چه حقّ دارید که بدون اجازه اشراف و بزرگان‏ مکّه ، دین محمّد را بپذیرید؟شما که عقل و درک ندارید ، شما باید تابع بزرگان و اشراف‏ باشید ، آنها بهتر از شما می‌‏فهمند و بهتر تشخیص می‌‏دهند.

عمّار گفت:ما مردم کارگر و زحمتکش نیز عقل و شعور داریم و بهتر از شما می‌‏فهمیم.ثروت و مقام شما را کور کرده که حق را به این روشنی‌ نمی‌‏بینید.امّا ما بخوبی‌ دریافتیم که محمّد پیامبر خداست.او رسول و فرستاده آفریدگار ماست و برای‌‏ هدایت و نجات ما آمده است ، خدا و پیامبرش مصالح ما را بهتر از شما می‌‏شناسند. پیامبر خیر خواه ما تهیدستان است ، نه شما اشراف و ثروتمندان ستمگر.

شما می‌‏خواهید-مثل گذشته-ما را به بیگاری‌ بکشید و حاصل دسترنج ما را به یغما ببرید ، ولی‌ دیگر آن زمان گذشت ، خدا برای‌ ما پیامبر دلسوز و راهبر مهربانی‌‏ فرستاده است تا ما را از چنگال شما ستمکاران و یغماگران برهاند و به عزّت دنیا و سعادت آخرت برساند.و ما رهبری‌ این رهبر الهی‌ را پذیرفته‏ایم و با تمام وجود بفرمانش‏ هستیم و پیروز خواهیم شد.

ابو جهل-که انتظار شنیدن چنین سخنانی‌ را نداشت-از شدّت غضب بر آشفت‏ و عمّار را به زیر مشت و لگد گرفت ، غلامان فریب خورده‏اش نیز کمک کردند و با چوب‏ و شلاّق بدن عمّار را کبود و سیاه نمودند ، آنها می‌‏زدند و عمّار خدا را یاد می‌‏کرد و اللّه اکبر می‌‏گفت............. * * *

خانواده عمّار یک خانواده فقیر و مستضعف بودند ، در مکّه ، خویش و قومی‌‏ نداشتند تا از حمایت آنها برخوردار گردند ، بدین جهت ، سران قریش و مستکبرین مکّه‏ تصمیم گرفتند افراد بی‌‏پناه این خانواده را آنقدر شکنجه دهند تا از اسلام دست بر دارند یا زیر شکنجه بمیرند.

تهدید و کتک و شکنجه و ناسزا شروع شد.یاسر پدر عمّار و سمیّه مادرش را گاه و بیگاه می‌‏زدند و شکنجه می‌‏کردند و از آنان می‌‏خواستند که از دین اسلام دست‏ بر دارند و به محمّد دشنام و ناسزا بگویند.ولی‌ آیا آنان به پیامبر خدا دشنام می‌‏گفتند؟از ایمان خود دست بر می‌‏داشتند؟چه می‌‏گفتند؟در زیر ضربه‏های‌ شلاّق که پیاپی‌ بر سر و صورت و بدنشان فرود می‌‏آمد ، می‌‏گفتند:

«چگونه ممکن است که از راه خدا باز گردیم در حالی‌ که او به‏ ما راه حقّ را نشان داده است ، ما بر آزار و شکنجه شما صبر می‌‏کنیم و در راه خدا استقامت می‌‏ورزیم و بر خدا توکّل‏ می‌‏نماییم.خدا شاهد این صبر و استقامت ماست و او بهترین‏ پاداشها را به صابران خواهد داد.»[اقتباس از آیه 12 سوره ابراهیم و آیه 96 سوره نحل.]

تماشا می‌‏کردند ، ابو جهل نزدیک آمد و به عمار و پدرش یاسر و مادرش سمیّه و برادرش‏ عبد اللّه گفت:از اسلام دست بر دارید و به محمّد دشنام و ناسزا بگویید وگرنه در همین‏ جا نابود خواهید شد.

به دستور ابو جهل آن مردم وحشی‌ و گرگ صفت به این خانواده دیندار و بی‌‏پناه‏ حمله کردند و با تازیانه و مشت و لگد به جانشان افتادند.آنقدر زدند تا بدنشان مجروح و خونین شد و بی‌‏حال و بیهوش روی‌ زمین افتادند.با این همه وقتی‌ به هوش می‌‏آمدند کلمه مقدّس اللّه اکبر را زمزمه می‌‏کردند و به یگانگی‌ خدا و پیامبری‌ حضرت محمّد گواهی‌ می‌‏دادند و با چهره خاک آلود و خونین می‌‏گفتند:«اشهد ان لا اله الاّ اللّه و اشهد انّ‏ محمّدا رسول اللّه».دست و پایشان را بستند و بدنشان را روی‌ سنگها و ریگهای‌ داغ‏ انداختند و سنگ بزرگ و سنگینی‌ روی‌ سینه‏شان نهادند.بدن آن عزیزان اسلام روی‌‏ ریگهای‌ داغ و در برابر آفتاب گرم حجاز می‌‏سوخت و می‌‏گداخت و صدای‌ تکبیر و شهادتشان همچنان شنیده می‌‏شد:

«هر چه می‌‏توانید ما را آزار دهید و شکنجه کنید ، ما راه خدا را با بیّنات روشن دریافته‏ایم و به آفریدگارمان ایمان آورده‏ایم و هرگز از این راه باز نمی‌‏گردیم شما را به ایمان ما دسترسی‌‏ نیست فقط می‌‏توانید بدن ما را بیازارید.ما به خدای‌ خود ایمان‏ آوردیم تا گناهمان را بیامرزد و در درجات بلند آخرت جایمان‏ دهد ، و اجر آخرت بهتر و پایدارتر است.»

یاسر پدر عمّار در اثر همین شکنجه‏ها به مقام بلند شهادت رسید و با صبر و استقامت به مسلمانان درس شکیبایی‌ و دینداری‌ داد.

از سمیّه که ناظر شهادت همسرش بود خواستند که به محمّد دشنام و ناسزا بگوید ، ولی‌ سمیّه پاسخ داد:ما راه خود را یافته‏ایم و به حضرت محمّد ایمان آورده‏ایم و رهبری‌ او را پذیرفته‏ایم و هرگز از ایمان و هدفمان دست بر نمی‌‏داریم.

ابو جهل که در برابر سخنان قاطع و کوبنده آن بانوی‌ رشید ، ناتوان شده بود و از شدّت خشم به خود می‌‏پیچید نیزه خود را چنان بر بدن آن بانوی‌ رشید اسلام زد که بر زمین افتاد و در حالی‌ که اللّه اکبر و لا اله الاّ اللّه می‌‏گفت جان به جان آفرین تسلیم کرد و او هم به مقام بلند شهادت رسید.

سمیّه نخستین بانوی‌ رشیدی‌ است که در راه اسلام به فیض شهادت نایل آمده‏ است ، یادش گرامی‌ باد و روحش از نعمتها و الطاف بیکران پروردگار شادمان و خشنود.

پدر و مادر عمّار شهید شدند و عمّار همچنان گاه و بیگاه در راه اسلام زجر می‌‏دید و شکنجه می‌‏شد تا پس از تحمّل سالها رنج و شکنجه به مدینه هجرت کرد و در صف سربازان اسلام با دشمنان جنگید.بعد از وفات پیامبر عمّار از یاران با وفای‌‏ حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام بود.همراه او در جنگها شرکت می‌‏کرد تا اینکه در جنگ صفّین به آرزوی‌ دیرینه‏اش رسید و شهید شد.

درود فراوان بر او و بر پدر و مادر شهیدش و بر همه شهدای‌ اسلام ، که با صبر و پایداری‌ در راه ایمان به خدای‌ یگانه ، استوار ماندند و ننگ و ذلّت را نپذیرفتند و به راه‏ و رسم جاهلان باز نگشتند و تسلیم ظلم و ستم نشدند ، ولایت ستمکاران را بر ولایت خدا ترجیح ندادند. آیه‏ای‌ از قرآن کریم‏

وَ لَنَصبرَنَّ عَلی‌ ما اذَیتُمُونا وَ عَلَی‌ اللَّهِ فَلیَتَوَکَّلِ المُتَوَکِّلُونَ. سوره ابراهیم آیه 12

(پیامبران و مؤمنین به مستکبرین چنین گفتند:)و ما حتما در مقابل‏ آزار و اذیّتی‌ که بر ما روا می‌‏دارید ، پایداری‌ می‌‏کنیم و توکّل کنندگان‏ فقط باید بر خدا توکّل کنند.

بیندیشید و پاسخ دهید.

1-چرا مستکبران.در صدر اسلام مسلمانان را آزار و شکنجه می‌‏کردند؟هم اکنون مستکبران‏ مسلمین را چگونه آزار می‌‏دهند؟

2-عمّار و پدر و مادرش در زیر ضربه‏های‌ شلاّق مستکبرین ، علاوه بر ذکر خدا درباره صبر و استقامت خویش چه می‌‏گفتند؟هم اکنون وظیفه ما در برخورد با استکبار جهانی‌ چیست؟

3-هنگامی‌ که پیامبر خانواده یاسر و سمیّه را می‌‏دید به آنان چه سفارشی‌ می‌‏فرمود؟چه مژده‏ای‌‏ می‌‏داد؟سفارش پیامبر به امّت اسلامی‌ ایران در این روزگار چیست؟برای‌ دانستن و بیان‏ سفارش او به سخنهای‌ رهبر انقلاب امام خمینی‌ ، مراجعه کنید.

4-سمیّه چگونه شهید شد؟در آخرین لحظه‏های‌ زندگیش در این دنیا ، چه می‌‏گفت؟برادر و یا -مخصوصا-خواهر شهیدی‌ که در انقلاب اسلامی‌ ما به شهادت رسیده باشد ، می‌‏شناسید؟ حالات و سفارشهای‌ او را در کلاس برای‌ دوستان خود بیان کنید.

5-کفّار از سمیّه که ناظر شهادت همسرش بود ، چه خواستند؟او در پاسخ چه گفت؟پاسخ شما در مقابل رنج و ستمی‌ که شرق و غرب جنایتکار بر امّت ما وارد می‌‏کنند ، چیست؟

6-مگر اسلام چه ضرری‌ برای‌ مستکبران دارد که با آن مخالفت می‌‏کنند؟

7-مؤمنان-چون عمّار و پدر و مادرش-ولایت چه کسی‌ را پذیرفته‏اند؟ستمکاران آنان را به‏ ولایت چه کسانی‌ فرا می‌‏خوانند؟

8-عمّار از مکّه به کجا هجرت کرد؟بعد از وفات پیامبر از یاران با وفای‌ که بود؟سرانجام در کجا شهید شد؟آیا می‌‏دانید پیامبر درباره قاتلین عمّار چه فرموده است؟

محاصره اقتصادی‌‏

با وجود مخالفت شدید بت‏پرستان ، دین اسلام در حال توسعه و گسترش بود و روز به روز بر تعداد مسلمانان و قدرت اسلام افزوده می‌‏شد ، بت پرستان و مستکبران که‏ منافع و مقام خودشان را در خطر می‌‏دیدند ، برای‌ جلو گیری‌ از پیشرفت اسلام با تمام نیرو می‌‏کوشیدند و از ارتکاب هیچ ظلم و جنایتی‌ باک نداشتند.مسلمانان محروم و مستضعف‏ را رنج و شکنجه می‌‏دادند ، توهین و مسخره می‌‏کردند ، به امید این که دست از یاری‌‏ رسول خدا بر دارند و از اسلام بر گردند.امّا ایمان این مسلمانان به خدا و اسلام به قدری‌‏ قوی‌ و محکم بود که هر گونه رنج و شکنجه و محرومیّت را تحمّل می‌‏کردند ولی‌ از یاری‌‏ رسول خدا دست بر نمی‌‏داشتند و از اسلام بر نمی‌‏گشتند.

زجر و شکنجه به حدّی‌ رسید که پیامبر به گروهی‌ از مسلمانان اجازه داد مخفیانه‏ به حبشه هجرت کنند.مسلمانان از شهر و خانه و کاشانه خویش گذشتند و برای‌ حفظ ایمانشان به کشور حبشه هجرت کردند.در حبشه با گفتار خردمندانه و مستدلّ و رفتار پسندیده خویش توانستند نظر پادشاه حبشه و گروهی‌ از مسیحیان را به سوی‌ خویش‏ جلب کنند و بدین ترتیب ، اسلام را به خوبی‌ معرّفی‌ نمایند.این مسلمانان فداکار با هجرت خود و با رفتار و گفتار شایسته خویش ، اسلام و معارف و احکام حیات بخش آن‏ را به حبشه صادر کردند.

تصمیم مشرکین و اقدام ابو طالب‏

در این زمان بود که بت پرستان و مستکبران بیش از پیش فهمیدند که گسترش و توسعه دین اسلام کاملا جدّی‌ است و از این جهت احساس خطر کردند و برای‌‏ چاره‏جویی‌ در انجمنی‌ گرد آمدند و پیشنهادها را مورد بررسی‌ و تبادل نظر قرار دادند. گروهی‌ عقیده داشتند که با کشتن رسول خدا همه مشکلات حلّ می‌‏شود و برخی‌ عقیده‏ دیگری‌ داشتند.سرانجام پیشنهاد قتل رسول خدا به تصویب اکثریّت رسید و بر این کار مصمّم شدند.تصمیم خطرناکی‌ بود.

ابو طالب عموی‌ گرامی‌ پیامبر ، از این تصمیم مطّلع شد.خویشانش را دعوت کرد و به آنان گفت:آیا شنیده‏اید که سران قریش برای‌ محمّد چه تصمیم گرفته‏اند؟آیا می‌‏دانید چه پیشنهادی‌ در جلسه مشورتی‌ آنان به تصویب رسیده است؟خبر دارید که آنها تصمیم‏ گرفته‏اند که محمّد را به قتل برسانند؟در مقابل این تصمیم چه می‌‏کنید؟من تا آنجا که‏ می‌‏توانم از محمّد دفاع خواهم کرد ، شما چه اقدامی‌ می‌‏کنید؟

محمّد مایه عزّت و شرف شماست و من از شما می‌‏خواهم که با تمام قدرت از عزّت و شرف خود دفاع کنید.به من بگویید برای‌ دفاع از محمّد چه می‌‏کنید؟

در جواب گفتند:ما همگی‌ حاضریم از محمّد حمایت کنیم.امّا چگونه می‌‏توانیم با این شمار اندک ، در برابر نیروی‌ عظیم دشمنان مقاومت نماییم؟

ابو طالب گفت:وظیفه ما اینست که از محمّد دفاع کنیم ، از کثرت دشمنان و قلّت‏ خودمان نباید هراس داشته باشیم ، و باید با صبر و پایداری‌ و اتّحاد بر آنان غلبه کنیم. بهتر است نیروهای‌ خود را در یک محلّ گرد آوریم و همه با هم ، زن و مرد ، بزرگ و کوچک ، اطراف محمّد جمع شویم و در برابر نیروی‌ دشمن از او حفاظت و پاسداری‌‏ نماییم. حفاظت و پاسداری‌ از رسول خدا

انجام پیشنهاد ابو طالب بسیار سخت و مشکل بود ولی‌ همه از آن استقبال کردند و آن را پذیرفتند مقدار کمی‌ اسباب و اثاث برداشتند و به درّه‏ای‌ در بین کوههای‌ مکّه‏ منتقل شدند تا بهتر بتوانند از حضرت محمّد حفاظت نمایند.حدود چهل نفر مرد مبارز در این درّه-که شعب ابو طالب نام داشت-پیمان بستند که تا آخرین قطره خون‏ خویش از محمّد رسول خدا حمایت کنند.زنان نیز همین گونه پیمان بستند.جوانان‏ نیرومند شب و روز در اطراف آن درّه پاسداری‌ می‌‏دادند ، روزها بر قلّه‏های‌ گرم و زیر آفتاب سوزان قدم می‌‏زدند و دیده‏بانی‌ می‌‏کردند.شبانگاهان ، حمزه عموی‌ رشید و دلاور رسول خدا ، و علیّ بن ابیطالب ، به نوبت ، با شمشیر برهنه ، از پیامبر پاسداری‌ می‌‏کردند. ابو طالب شخصا مراقب پیامبر بود و شبانه چندین مرتبه جای‌ او را تغییر می‌‏داد و دیگری‌‏ را در بستر وی‌ می‌‏گذاشت ، تا مبادا دشمنان کمین کنند و جای‌ او را شناسایی‌ نمایند و بر او بتازند و او را به قتل برسانند.

بت پرستان مکّه که با قاطعیّت و پایداری‌ یاران حضرت محمّد ، مخصوصا ابو طالب ، مواجه شدند ، به دلایلی‌ از کشتن رسول خدا مأیوس و منصرف گشتند و بعد از مشورت و گفتگوی‌ فراوان ، در انجمن مشورتی‌ خویش ، تصمیم دیگری‌ گرفتند.تصمیم‏ گرفتند که بطور کلّی‌ با ساکنین شعب ، قطع رابطه کنند و آنان را در حصر کامل اقتصادی‌‏ قرار دهند تا یاران رسول خدا خسته شوند و به ستوه آیند و دست از یاری‌ او بر دارند و او را تنها بگذارند و یا تسلیم کنند. پیمان محاصره اقتصادی‌‏

در آن انجمن پیمان ظالمانه‏ای‌ بدین مضمون به امضا رسید:

1-.............از این به بعد هیچ کس حقّ ندارد با محمّد و یارانش‏ همکاری‌ و رفت و آمد کند.

2-هیچ کس حق ندارد چیزی‌ به آنها بفروشد و یا چیزی‌ از آنها خریداری‌ نماید.

3-هیچ کس نباید با آنها ازدواج کند.

4-امضاء کنندگان پیمان ملتزم می‌‏شوند که آن را به اجرا گذارند و نسبت به آن وفادار باشند.

5-امضاء کنندگان متعهّد می‌‏شوند که در اجرای‌ کامل پیمان‏ بکوشند و مراقب باشند که کسی‌ از مفاد آن تخلّف نکند.این‏ پیمان قطعی‌ و لازم الاجرا می‌‏باشد و هیچ کس حقّ بر هم زدن آن‏ را ندارد و تا هنگامی‌ که محمّد را به ما تحویل نداده‏اند معتبر خواهد بود.

بدین ترتیب این پیمان ظالمانه را نوشتند و امضاء کردند و در صندوق محکمی‌‏ نهادند و داخل کعبه گذاشتند و در آن را محکم بستند.موادّ این پیمان به اطّلاع همگان‏ رسید.

حضرت ابو طالب خویشان را در گوشه‏ای‌ از شعب جمع کرد و تصمیم سران‏ قریش را به اطّلاع آنان رسانید و گفت:آیا می‌‏دانید سران قریش چه تصمیم گرفته‏اند؟ آنها تصمیم گرفته‏اند که با ما قطع رابطه کامل کنند و ما را در محاصره شدید اقتصادی‌‏ قرار دهند.آنها می‌‏خواهند آن قدر فشار بر ما وارد کنند تا دست از یاری‌ محمّد بر داریم. شما ای‌ خویشان من!در مقابل این تصمیم ظالمانه چه می‌‏کنید؟

همگی‌ جواب دادند:ما با هر گونه فشار و سختی‌ و رنج و گرسنگی‌ می‌‏سازیم‏ ولی‌ هرگز محمّد را تنها نمی‌‏گذاریم و تا آخرین قطره خونمان از او پاسداری‌ می‌‏کنیم.

ابو طالب از آنان تشکّر کرد و گفت:من هم به نوبه خود تا جان در بدن دارم از محمّد حمایت خواهم کرد. اجرای‌ محاصره اقتصادی‌‏

محاصره اقتصادی‌ شروع و رابطه مردم با شعب به کلّی‌ قطع شد.دیگر کسی‌ حق‏ نداشت با ساکنین شعب رفت و آمد و خرید و فروش کند.گروهی‌ به دستور سران قریش‏ رفت و آمدها را زیر نظر گرفتند و مراقب بودند هیچ کس به شعب نرود و چیزی‌ به آنان‏ نفروشد.هر کس به آن پیمان عمل نمی‌‏کرد اموالش را غارت می‌‏کردند.

زندانیان شعب برای‌ مقابله با محاصره اقتصادی‌ ، در مصرف غذا و سایر لوازم‏ زندگی‌ بیشتر از گذشته صرفه جویی‌ کردند:کمتر غذا می‌‏خوردند و کمتر مصرف‏ می‌‏نمودند.به حدّاقلّ آب و غذا قانع بودند.بر تعاون و همکاری‌ در بین خود افزودند و هر چه داشتند در اختیار هم گذاشتند.جوانان-که قدرت و تحمّل بیشتری‌ داشتند- مقداری‌ از غذای‌ اندک خود را نمی‌‏خوردند و به کودکان و سالخوردگان می‌‏دادند.

هیچ رفت و آمدی‌ به شعب انجام نمی‌‏گرفت و آذوقه موجود نیز به تدریج مصرف‏ می‌‏شد.گرسنگی‌ بر ساکنین شعب ، مخصوصا بر کودکان فشار می‌‏آورد.فقط گاه گاه‏ برخی‌ از افراد فداکار و بی‌‏باک شبانه و کاملا مخفی‌ به شهر می‌‏رفتند و با هزاران زحمت‏ آذوقه کمی‌ تهیّه می‌‏کردند و به شعب باز می‌‏گشتند؛گاهی‌ هم یکی‌ از بستگان دلسوز بنی‌ هاشم ، شتری‌ را با بار آب و غذا در نیمه‏های‌ شب تا نزدیکی‌ شعب می‌‏آورد و به سوی‌‏ درّه روانه‏اش می‌‏نمود.

زندانیان شعب فقط سالی‌ دو بار در ماههای‌ حرام ، می‌‏توانستند از شعب خارج‏ شوند چون در این ماهها مشرکین طبق یک سنّت دیرین جنگ و ستیز را حرام می‌‏دانستند. در این مدّت پیامبر با مردمی‌ که برای‌ انجام مراسم عمره و حجّ از اطراف ، به مکّه‏ می‌‏آمدند به گفتگو می‌‏پرداخت و برای‌ آنان قرآن می‌‏خواند و آنان را به پرستش خدای‌‏ یگانه و ایمان به جهان آخرت دعوت می‌‏کرد.ولی‌ مشرکان از تبلیغاتش مانع می‌‏شدند و مردم را از اطرافش پراکنده می‌‏ساختند.مشرکان هر وقت او را می‌‏دیدند ، مردم را از او دور می‌‏کردند ، گفته‏هایش را اساطیر می‌‏نامیدند ، به مردم می‌‏گفتند محمّد دروغ می‌‏گوید ، جهان آخرتی‌ در پیش نیست.

قرآن کریم بر خورد مشرکان را با پیامبر و عاقبت و کیفر آنان را چنین بیان می‌‏کند:

«....مشرکان می‌‏گویند که گفته‏های‌ پیامبر ، اساطیر و افسانه‏های‌‏ پیشینیان است ، مردم را از شنیدنش نهی‌ می‌‏کنند و از آن دوری‌‏ می‌‏نمایند ، اینان خویشتن را به هلاکت می‌‏افکنند و نمی‌‏فهمند. ای‌ کاش آنها را می‌‏دیدی‌ که بر کنار آتش ایستاده و می‌‏گویند: ای‌ کاش به دنیا باز می‌‏گشتیم و آیات پروردگارمان را تکذیب‏ نمی‌‏کردیم و در زمره مؤمنین در می‌‏آمدیم.اینک آنچه را که از بدیهای‌ خود پنهان می‌‏کردند ، بر ایشان آشکار شده است و اگر به دنیا باز گردانده شوند ، دوباره به همان کارهای‌ زشت مشغول‏ گردند ، چون اینان دروغگو هستند.مشرکان می‌‏گویند:جز همین زندگی‌ دنیا زندگی‌ دیگری‌ نداریم و جهان آخرتی‌ در پیش‏ نیست و ما مبعوث نمی‌‏شویم.ای‌ کاش آنها را می‌‏دیدی‌ که در پیشگاه پروردگارشان ایستاده و از آنها سؤال می‌‏شود:آیا زندگی‌ آخرت حقّ نیست؟در پاسخ می‌‏گویند:چرا قسم‏ به پروردگارمان کاملا حقّ است ، به آنها گفته می‌‏شود:پس‏ هم اکنون عذاب آخرت را به سزای‌ کفر و انکار خود بچشید.»

زندانیان شعب با هزاران زحمت و احتیاط در این ماهها آذوقه مختصری‌ تهیّه‏ می‌‏نمودند و پیامبر هم در این فرصت کوتاه این چنین با مردم سخن می‌‏گفت.ایّام حرام‏ به این ترتیب می‌‏گذشت و چه زود پایان می‌‏یافت.ساکنین شعب ناچار بودند برای‌ حفظ جان رسول خدا به همان درّه سوزان پناه برند و همه سختیها را به خاطر رسول خدا و دفاع از حقّ تحمّل کنند و از او پاسداری‌ نمایند. آیه‏ای‌ از قرآن کریم‏

اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فی‌ سَبیلِ اللَّهِ اُولئکَ یَرجُونَ‏ رَحمَتَ اللَّهِ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ. سوره بقره آیه 218

البتّه کسانی‌ که ایمان آوردند و هجرت کردند و در راه خدا مجاهده و تلاش و کوشش نمودند ، اینان به رحمت خدا امید دارند و البتّه خدا آمرزگار و رحمت بخش است.

بیندیشید و پاسخ دهید.

1-چرا مستکبران از پیشرفت اسلام هراسناکند؟برای‌ جلوگیری‌ از گسترش اسلام چه‏ کارهایی‌ می‌‏کنند؟

2-چرا عدّه‏ای‌ از مسلمانان به حبشه هجرت کردند؟اینان در صدور و نشر و گسترش اسلام چه‏ نقشی‌ داشتند؟برای‌ معرّفی‌ دین اسلام بیشتر از چه شیوه‏ای‌ استفاده می‌‏کردند؟

3-آیا افرادی‌ را می‌‏شناسید که برای‌ گسترش انقلاب اسلامیمان هجرت کرده باشند؟انگیزه هجرت‏ آنان را بگویید و خدمات آنان را بیان کنید.

4-وقتی‌ مشرکین از گسترش اسلام احساس خطر نمودند ، برای‌ چاره جویی‌ چه کردند؟چه تصمیمی‌‏ گرفتند؟

5-هنگامی‌ که حضرت ابو طالب از این تصمیم مطّلع شد ، چه کرد؟اقوام و یارانش به او چه گفتند؟

6-تصمیم بعدی‌ بت پرستان و مشرکین چه بود؟مضمون آن پیمان ظالمانه چه بود؟

7-پس از اجرای‌ حصر اقتصادی‌ وضع رسول خدا و یارانش در شعب چگونه شد؟محاصره‏ اقتصادی‌ کشورهای‌ ستمگر چه تأثیری‌ بر انقلاب اسلامی‌ ما داشت؟مردم ما با این محاصره‏ چگونه روبرو شدند؟

8-در چه مواقعی‌ رسول خدا و یارانش می‌‏توانستند از شعب خارج شوند؟

9-قرآن کریم درباره گفتگو و برخورد مشرکان با پیامبر چه می‌‏گوید؟عاقبت مشرکان را چگونه‏ تصویر می‌‏کند؟

10-کفّار و مشرکان در جهان آخرت چه آرزو می‌‏کنند؟آیا آرزویشان پذیرفته می‌‏شود؟

11-عقیده مشرکان درباره جهان آخرت چیست؟خدا در قیامت از آنها چه می‌‏پرسد؟در پاسخ چه‏ می‌‏گویند؟چه می‌‏شنوند؟

پایداری‌ و پیروزی‌‏

پیامبر و یاران وفادارش مدّت سه سال در شعب ابو طالب ، با سختی‌ و رنج و دشواری‌ گذراندند.سالهای‌ سخت و پر زحمتی‌ بود.روزها آفتاب گرم و سوزان حجاز بر آنان می‌‏تابید.و شبها از ترس حمله ناگهانی‌ دشمنان ، دلهای‌ کودکانشان می‌‏تپید. کمبود آب و غذا و رنج تشنگی‌ و گرسنگی‌ طاقت فرسا بود.کودکان از شدّت گرسنگی‌ و تشنگی‌ ناله و گریه می‌‏کردند و از پدران و مادران آب و غذا می‌‏خواستند.............

آیا تحمّل این همه سختی‌ دشوار نبود؟

ولی‌ آن مردم غیور و آزاده این همه رنج و سختی‌ را تحمّل کردند و حاضر نشدند از شرافت و عزّت انسانی‌ خود دست کشند و دست از دفاع رسول خدا بردارند.آن قدر صبر و پایداری‌ کردند تا دشمنان پیامبر خدا خسته شده و بستوه آمدند.ناله و گریه و فریاد و فغان کودکان گرسنه به تدریج در دل برخی‌ از آنان اثر نهاد و کم کم به زشتی‌ کار خویش واقف شدند.گاهی‌ از یکدیگر می‌‏پرسیدند مگر ما انسان نیستیم؟مگر رحم و مروّت‏ نداریم؟چرا این پیمان ظالمانه را امضاء کرده‏ایم؟همسران و فرزندان ما با کمال راحتی‌‏ در منزل آرمیده‏اند ، ولی‌ کودکان بنی‌ هاشم از شدّت گرسنگی‌ و تشنگی‌ ، ناله و گریه‏ می‌‏کنند و خواب و آرام ندارند.از این محاصره اقتصادی‌ چه سود؟مگر محاصره و فشار این فداکاران نستوه را وادار به تسلیم می‌‏کند؟هرگز!حتّی‌ اگر همگی‌ آنها از شدّت‏ گرسنگی‌ رو به مرگ روند ، تسلیم نخواهند شد.

عده‏ای‌ از مشرکان که بیدار شده بودند ، در جستجوی‌ فرصت مناسب بر آمدند ، تا این پیمان ظالمانه را بشکنند و حضرت محمّد و یارانش را از محاصره خارج کنند.امّا سران قریش همچنان اصرار داشتند که فشار و محاصره را ادامه دهند. ابو طالب در جمع مشرکان‏

رسول خدا سخنی‌ را با عمویش ابو طالب در میان نهاد و از او در خواست کرد تا آن پیام را به مشرکان ابلاغ نماید.ابو طالب با تنی‌ چند از بنی‌ هاشم به سوی‌ مسجد الحرام‏ حرکت کرد و یکسره به مجلس قریش رفت.سران قریش از دیدار ابو طالب تعجّب‏ کردند ، آیا ابو طالب از محاصره اقتصادی‌ و رنج و سختی‌ آن خسته شده است؟آیا آمده‏ که محمّد را تسلیم ما نماید؟همه خوشحال و شادمان شدند و ابو طالب را با احترام در صدر مجلس جای‌ دادند و به او خوش آمد گفتند.ای‌ ابو طالب!تو بزرگ قبیله ما بوده و هستی‌ ، ما نمی‌‏خواستیم که نسبت به شما کوچکترین بی‌‏احترامی‌ روا داریم ، ولی‌ افسوس‏ که رفتار برادر زاده‏ات چنین وضعی‌ را به وجود آورد.آیا به یاد داری‌ که ما در برابر محمّد به گذشت و سازش حاضر شدیم و او به ما چه پاسخی‌ داد؟از شما خواستیم که‏ دست از یاری‌ محمّد برداری‌ تا او را به قتل برسانیم ولی‌ نپذیرفتی‌ و خویشان و اقوام‏ خود را به یاری‌ طلبیدی‌ و از محمّد حفاظت و پاسداری‌ نمودی‌.آیا ما جز قطع رابطه و محاصره اقتصادی‌ چاره دیگری‌ داشتیم؟ما می‌‏دانیم که در این مدّت به شما و زنان و کودکان شما بسیار سخت و دشوار گذشته است ، ولی‌ اکنون خشنودیم که به جمع ما آمده‏ای‌ و از پشتیبانی‌ محمّد دست برداشته‏ای‌ ، اگر زودتر می‌‏آمدی‌ ، این همه رنج و زحمت را بر خود و خویشان خود روا نمی‌‏داشتی‌.............

ابو طالب که تا این هنگام سخنی‌ نگفته بود ، با چشمانی‌ نافذ نگاهی‌ به حاضران‏ کرد و گفت:فکر می‌‏کنید که از سختی‌ و فشار و محاصره اقتصادی‌ بستوه آمده‏ایم؟فکر می‌‏کنید که در راه رسیدن به هدف خسته شده‏ایم و دیگر تحمّل دشواریها را نداریم؟ مطمئن باشید که این طور نیست و تا زنده هستیم از محمّد و آرمانهایش حمایت خواهیم‏ کرد و از سعی‌ و تلاش در راه این هدف بزرگ خسته نخواهیم شد.ما و جوانان فداکار ما در برابر همه مشکلات چون کوه استوار ایستاده‏ایم و یقین بدانید که حتما پیروز می‌‏شویم که نتیجه صبر و پایداری‌ ، پیروزی‌ است.من از پشتیبانی‌ محمّد دست‏ بر نداشته‏ام و نیامده‏ام که محمّد را به شما تسلیم کنم ، بلکه آمده‏ام پیام محمّد را به شما ابلاغ نمایم. پیام رسول خدا

پیام درباره پیمان نامه است.نخست شما صندوق پیمان نامه را بیاورید و در میان‏ این جمع بگذارید ، تا پیام محمّد را برای‌ شما بگویم.صندوق را آوردند و ابو طالب‏ به سخنش ادامه داد و گفت:فرشته‏ای‌ که پیامهای‌ پروردگار جهانیان را برای‌ او می‌‏آورد برای‌ او پیام آورده است؛پیامش را بشنوید:«خطوط پیمان نامه شما را موریانه خورده و فقط مقدار کمی‌ از آن را باقی‌ گذارده است.»اکنون در صندوق را بگشایید ، پیمان نامه‏ را ببینید ، اگر پیامش راست باشد ، معلوم می‌‏شود که او از جانب خدا مبعوث شده است و از جانب خدا-که به همه چیز آگاه است-پیامها را دریافت می‌‏کند و واقعا فرشته وحی‌‏ برای‌ او خبر می‌‏آورد.در صندوق را بگشایید و درستی‌ سخن محمّد را ببینید.اگر سخن‏ محمّد درست بود ، دست از سرکشی‌ و ستم بردارید و به پیامبری‌ او و یگانگی‌ خدا ایمان‏ بیاورید تا در دنیا و آخرت رستگار شوید و اگر نادرست گفته بود ، من بدون هیچ قید و شرطی‌ محمّد را به شما تحویل می‌‏دهم تا هر گونه که می‌‏خواهید با او رفتار کنید.

برخی‌ گفتند:چگونه ممکن است محمّد از درون این صندوق خبر داشته باشد؟ حتما سخن نادرستی‌ گفته است ، زودتر مهرها را بشکنید و آن را باز کنید تا نادرستی‌‏ ادّعایش بر همگان روشن شود.صندوق را گشودند و پیمان نامه را برداشتند.با شگفتی‌‏ تمام دیدند که خطوط نامه را موریانه خورده و فقط مقدار کمی‌ را باقی‌ گذارده است.

ابو طالب که کاملا خشنود به نظر می‌‏رسید ، به آنان گفت:حالا که صدق گفتار محمّد را فهمیدید ، دست از دشمنی‌ و سرکشی‌ بردارید و به یگانگی‌ خدا و به پیامبری‌ او و حقّانیّت روز جزا ایمان بیاورید تا در دنیا و آخرت رستگار گردید.

برخی‌ خشمگین شدند و گروهی‌ هم به فکر فرو رفتند.

در این هنگام چند نفر برخاستند و گفتند:ما از همان روز نخست از این پیمان‏ ظالمانه بیزار بوده‏ایم و آن را-که موریانه قسمتهای‌ زیادی‌ از نوشته‏هایش را خورده‏ بود-از دست سران قبیله قریش گرفتند و به سرعت پاره کردند و آن گاه همراه ابو طالب‏ به سوی‌ شعب حرکت نمودند.

بدین ترتیب مرحله دیگری‌ در زندگی‌ و دعوت رسول خدا و مسلمین آغاز شد. آیه‏ای‌ از قرآن کریم‏

اِنَّهُ مَن یَتَّقِ وَ یَصبر فَانِّ اَللَّهَ لایُضیعُ اَجرَ المُحسنینَ. سوره یوسف آیه 90

البتّه چنین است که هر کس تقوی‌ پیشه کند و در مقابل سختیها و مشکلات صبور و پایدار باشد.البتّه خدا اجر نیکو کاران را هرگز ضایع نمی‌‏کند. بیندیشید و پاسخ دهید.

1-پیامبر و یاران وفادارش چه مدّتی‌ در شعب ابی‌ طالب در محاصره بودند؟این مدّت بر آنان چگونه‏ گذشت؟این همه دشواری‌ را برای‌ حفظ چه هدف و چه ارزشی‌ تحمّل کردند؟ما برای‌ پیروزی‌‏ هر چه بیشتر انقلاب اسلامیمان ، چه رنجهایی‌ را باید تحمّل کنیم؟

2-سران قریش وقتی‌ حضرت ابو طالب را دیدند ، چه اندیشیدند؟چرا او را در صدر مجلس جای‌‏ دادند؟

3-حضرت ابو طالب صبر و استواری‌ جوانان مسلمان را چگونه توصیف کرد؟

4-مشرکین پس از شنیدن پیام و قبل از گشودن صندوق ، درباره پیام چه گفتند؟

5-نتیجه این ملاقات و ابلاغ پیام چه شد؟

تلاش برای‌ نجات انسانها

در سال دهم بعثت ، محاصره اقتصادی‌ شکسته شد.پیامبر خدا حضرت محمّد و یاران وفادارش ، از زندان شعب به سوی‌ خانه‏های‌ خویش باز گشتند.پس از سه سال‏ صبر و استقامت ، به یاری‌ خدا ، از زندان شعب آزاد شدند و به خانه‏های‌ خویش باز گشتند؛خدا به آنان وعده داده بود که اگر در راه خدا تلاش کنند و صبر و استقامت‏ ورزند ، آنان را یاری‌ نماید و خدای‌ بزرگ به این وعده خود وفا نمود.

حضرت ابو طالب که پاسداری‌ از رسول خدا را پذیرفته بود از کثرت و قدرت‏ کفّار نهراسید و با تمام نیرو از رسول خدا دفاع کرد و سرانجام نصرت خدا در رسید و او در این مبارزه پیروز گشت و بر احترام و موقعیّت اجتماعی‌ و قدرتش نیز افزوده شد. بنی‌ هاشم از این پیروزی‌ شادمان شدند و پس از تحمّل آن همه رنج و سختی‌ ، زندگی‌ در خانه‏های‌ خویش را ، از نو آغاز کردند.بت پرستان و سران قریش از شکست خود ، ناراحت و خشمگین بودند ولی‌ در آن موقعیت نمی‌‏توانستند کار مهمّی‌ انجام دهند ، ناچار در انتظار فرصت نشستند.

این شرایط فرصت بسیار خوبی‌ برای‌ حضرت محمّد بود که به تبلیغ بپردازد ، او خشنود بود که پس از این پیروزی‌ چشمگیر می‌‏تواند در پناه موقعیّت و احترام اجتماعی‌‏ عموی‌ بزرگوارش ، با کمال آزادی‌ به انجام رسالت الهی‌ خویش بپردازد و لذا با کمال‏ جدیّت مشغول تبلیغ و گفتگو با مردم شد:

«ای‌ مردم!کیست که از آسمان و زمین به شما روزی‌ می‌‏رساند؟ کیست که به شما چشم و گوش بخشیده است؟کیست که جهان‏ به اراده او پدید آمده و اداره می‌‏شود؟

آفریدگار این جهان و آفریدگار شما خداست.او جهان و شما را پرورش می‌‏دهد و روزی‌ می‌‏رساند.او پروردگار به حقّ‏ شماست ، پس چرا برای‌ او شریک برگزیده‏اید و از غیر او اطاعت می‌‏کنید؟تنها خدا را پرسش کنید و فقط او را اطاعت‏ نمایید که راه حقّ همین است.مگر غیر از راه حقّ جز گمراهی‌‏ چیزی‌ هست؟پس به کجا می‌‏روید؟.............

ای‌ مردم!کسانی‌ که راه حقّ و نیکی‌ پیش گیرند ، خدا نیکوترین‏ پاداش را به آنان می‌‏بخشد و بیشتر و بهتر هم می‌‏دهد ، بر چهره‏ نیکو کاران هرگز گرد ذلّت و بیچارگی‌ نمی‌‏نشیند ، اینان‏ اصحاب بهشتند و جاودانه در آن خواهند زیست.ولی‌ آنان که‏ راه زشتی‌ و گناه پیش گیرند ، کیفر ناراحت کننده‏ای‌ خواهند دید.»

امّا افسوس که این تبلیغ و گفتگوی‌ آزاد و این فرصت ارزشمند ، چندان دوامی‌‏ نیافت.هنوز نه ماه از تاریخ شکسته شدن محاصره اقتصادی‌ نگذشته بود که عموی‌‏ گرامیش ابو طالب از دنیا رفت و بدین ترتیب رسول خدا ، حامی‌ بزرگ و پشتیبان دلسوز و فداکار خویش را از دست داد.مشرکان خشنود شدند و به طرح توطئه پرداختند.طولی‌‏ نکشید که همسر با وفایش خدیجه-بانوی‌ فداکاری‌ که عمری‌ با صداقت با رسول خدا زندگی‌ کرده بود و هر چه داشت در راه تبلیغ دین اسلام و کمک به مسلمانان ایثار کرده بود- نیز وفات نمود و به جهان آخرت شتافت.

این دو حادثه غم انگیز و دردناک ، در آن موقعیّت حسّاس ، برای‌ رسول خدا سخت و ناگوار بود ، بطوری‌ که آن سال را سال غم و اندوه نام نهاد.پس از فوت‏ ابو طالب ، جمعیّت بنی‌ هاشم متلاشی‌ شد ، نیروی‌ اتّحاد خویش را از دست دادند و دیگر نتوانستند مانند گذشته از رسول خدا حمایت کنند.

کفّار و بت پرستان که در انتظار چنین موقعیّتی‌ بودند به اذیّت و آزار رسول خدا پرداختند و در کارهایش کار شکنی‌ نمودند:در کوچه و بازار پیامبر را مسخره می‌‏کردند ، نمی‌‏گذاشتند آزادانه آیات قرآن را برای‌ مردم بخواند و با آنان گفتگو نماید.تهدید و تو ببخش می‌‏کردند و سرانجام کار به آنجا رسید که گاه و بیگاه خاک و خاکروبه بر سرش‏ می‌‏ریختند و او با سر و صورتی‌ خاک آلود به منزل باز می‌‏گشت.دختر کوچکش فاطمه به‏ استقبال پدر می‌‏شتافت ، دلش به حال پدر می‌‏سوخت ، سر و صورت پدر را با دستهای‌‏ کوچکش پاک می‌‏کرد و بی‌‏اختیار اشک می‌‏ریخت.رسول خدا ، حضرت محمّد صلّی‌ اللّه‏ علیه و آله دخترش را نوازش می‌‏کرد و می‌‏فرمود:دخترم!ناراحت نباش ، تحمّل این‏ سختیها در راه خدا بسیار آسان است.

بدین گونه با فوت حضرت ابو طالب و خدیجه بانوی‌ گرامی‌ اسلام ، وضع زندگی‌‏ رسول خدا در خانه و بیرون از خانه دگرگون شد؛چون حامی‌ بزرگ و پشتیبان دلسوز و فداکار خویش را ، که بزرگ قبیله قریش بود ، از دست داده بود ، دیگر در آن جامعه امنیّت‏ و آزادی‌ نداشت و هر لحظه جانش در خطر بود.خانه‏اش هم از وجود همسر بسیار گرامی‌ و وفادارش ، یار و کمک کار و غمگسارش ، خالی‌ گشته بود و هنگامی‌ که پس از تحمّل آنهمه رنج و گرفتاری‌ که در خارج با آن روبرو بود ، به خانه باز می‌‏گشت ، نه تنها چهره شادمان همسرش را نمی‌‏دید ، بلکه با چهره گریان دختر کوچکش روبرو می‌‏شد که‏ دوان دوان به استقبالش می‌‏شتافت و سراغ مادرش را می‌‏گرفت و می‌‏پرسید:پدر جان! مادرم کجا رفته است؟رسول خدا چهره دخترش را می‌‏بوسید ، او را نوازش می‌‏نمود و دانه‏های‌ اشک را از روی‌ گونه‏هایش پاک می‌‏کرد و می‌‏فرمود:دخترم!گریه مکن ، مادرت‏ به بهشت رفته است و هم اکنون فرشته‏های‌ پاک بهشتی‌ از او پذیرایی‌ می‌‏کنند.

در چنین اوضاعی‌ رسول خدا چگونه می‌‏توانست رسالت الهی‌ خویش را انجام‏ دهد؟آیا می‌‏توانست کسی‌ را-چون ابو طالب-بیابد تا از او و دعوت او پشتیبانی‌ و حمایت نماید؟آیا بدون چنین پشتیبانی‌ می‌‏توانست از هدایت مردم دست بر دارد؟

سفر به طائف‏

وقتی‌ رسول خدا در چنین موقعیّتی‌ قرار گرفت و از حمایت و ایمان مردم مکّه‏ مأیوس شد ، تصمیم گرفت که به شهر طائف سفر کند و مردم آن سامان را به دین اسلام‏ دعوت نماید ، به این امید که آنها اسلام را بپذیرند و در مقابل مستکبران قریش به‏ حمایتش برخیزند.(خوبست بدانید که طائف یک شهرک ییلاقی‌ بود و با شهر مکّه‏ دوازده فرسخ فاصله داشت و طائفه ثقیف که بعد از قریش بزرگترین طائفه حجاز بودند در آنجا زندگی‌ می‌‏کردند).

پیامبر خدا حضرت محمّد-صلّی‌ اللّه علیه و آله-دخترش فاطمه را به یکی‌ از خویشان سپرد ، مقدار کمی‌ آب و غذا برداشت و مخفیانه از شهر خارج شد و برای‌‏ نجات بندگان خدا از ظلم و ستم و شرک و پلیدی‌ و گناه و دعوت آنان به عبادت و اطاعت خدا ، راه طائف را در پیش گرفت.راه سخت و کوهستانی‌ بود و رسول خدا این‏ راه را با دشواری‌ بسیار پیمود.خسته ولی‌ پر امید و با نشاط به شهر رسید.کاملا غریب و ناآشنا بود ، هر چند که بسیاری‌ از مردم طائف ، نام او و نام آیین او را کم و بیش شنیده‏ بودند ولی‌ اغلب شخص او را از نزدیک ندیده و نمی‌‏شناختند.وارد شهر شد ، چند کوچه را پیمود تا شاید آشنایی‌ پیدا کند ولی‌ کسی‌ را نیافت.او را به منزل رؤسا و بزرگان‏ شهر راهنمایی‌ کردند ، تا به آنها بگوید که چه کار دارد و برای‌ چه به این شهر آمده است.

رسول خدا خود را معرّفی‌ نمود و هدف مسافرت خود را با آنان در میان نهاد:

«.....من محمّد بن عبد اللّه رسول خدا هستم.از سوی‌ خدا برای‌‏ هدایت و نجات شما پیام آورده‏ام.از شرک و بت پرستی‌ و ظلم‏ و ستم دست بردارید و خدا را اطاعت کنید.تقوی‌ پیشه کنید و مرا اطاعت نمایید تا شما را به یک زندگی‌ بسیار پاک ، در دنیا و آخرت و به حیات دائم و نیکو رهنمون شوم ، من شما را از حضور در روز قیامت بیم می‌‏دهم و از عذاب آخرت می‌‏ترسانم ، بترسید که مبادا کار از کار بگذرد و شما کافر و مشرک از دنیا بروید که در قیامت گرفتار عذاب و حسرت خواهید شد.دعوت‏ مرا بپذیرید و اسلام را قبول کنید تا در دنیا و آخرت رستگار گردید.از من و از دعوت آسمانی‌ من حمایت کنید تا بتوانم همه‏ مردم را به دین اسلام فرا خوانم.............»

امّا سران و اشراف طائفه ثقیف که بر اثر گناه و ستم ، دلهایشان سخت و تاریک‏ شده بود ، دعوت آسمانی‌ پیامبر را نپذیرفتند و سخنان رسول خدا در دلهای‌ تاریک و سختشان اثر نکرد ، دعوت رسول خدا را نپذیرفتند ، بعلاوه سخنان ناروایی‌ نیز در جوابش گفتند.

رسول خدا بسیار متأسّف و متأثر شد که چرا اینان به گمراهی‌ خویش ادامه‏ می‌‏دهند؟چرا بت می‌‏پرستند؟چرا چیزی‌ را می‌‏پرستند که نه می‌‏شنود ، نه می‌‏بیند و نه آنان‏ را ذرّه‏ای‌ بی‌‏نیاز می‌‏کند؟چرا این مردم از نور پیامبری‌ که خدا به من عنایت کرده پیروی‌‏ نمی‌‏کنند؟چرا خدا را به یگانگی‌ نمی‌‏پرستند؟چرا به ستمها و زشتیهای‌ خود ادامه‏ می‌‏دهند؟چرا این مردم با این اعمال زشت خود را گرفتار ذلّت و نکبت دنیا و عذاب‏ آخرت می‌‏کنند؟.............؟

رسول خدا متأسّف و ناراحت می‌‏شد ، ناچار از خانه آنان بیرون رفت و به دعوت‏ سایر مردم پرداخت.تقریبا مدّت یکماه در آن شهر توقّف نمود و با مردمی‌ که از کوچه و بازار می‌‏گذشتند صحبتها کرد ، درباره ارزش والای‌ انسان و جاودانگی‌ او در جهان‏ آخرت ، هدف زندگی‌ و راه و رسم درست زندگی‌ با مردم سخنها گفت ، آنان را به خدا پرستی‌ و خدا دوستی‌ و اطاعت از خدا دعوت کرد و به عذاب آخرت بیم داد.ولی‌‏ تبلیغات و پند و اندرزهای‌ آن حضرت در دلهای‌ تاریک آنها نیز چندان اثری‌ نداشت. شاید هم در دل برخی‌ که کمتر آلوده بودند روزنه‏ای‌ گشوده شد تا نور هدایت بر دلشان‏ بتابد و به تدریج تاریکی‌ و زشتی‌ را بزداید.

ولی‌ مستکبران و سران قریش-آنان که قدرت و منافع خود را در خطر می‌‏دیدند- تدریجا احساس خطر کردند.برخی‌ از افراد نادان و سفیه را تحریک کردند تا مزاحم‏ رسول خدا شوند:مسخره‏اش کنند ، در میان صحبتهایش داد و فریاد راه بیندازند ، ناسزایش بگویند و سنگش بزنند و بالاخره یک روز وقتی‌ رسول خدا برای‌ عدّه ‏ای‌‏ صحبت می‌‏کرد ، اوباش و مردم فریب خورده و نادان به تحریک مستکبران اطرافش حلقه‏ زدند و او را سنگباران کردند ، سنگ می‌‏زدند و می‌‏گفتند:از شهر ما خارج شو ، پیاپی‌‏ سنگ می‌‏زدند و ناسزا می‌‏گفتند. خروج از طائف‏

پیامبر ناچار راه خارج شهر را در پیش گرفت و آنان همچنان او را بدرقه کردند و سنگ زدند.بدنش کاملا مجروح شده بود و از پاهای‌ مبارک و حق پویش خون‏ می‌‏چکید.خسته و خونین ، متأسّف و متأثر از شهر خارج شد ، برای‌ هدایت و نجات‏ انسانهای‌ اسیر و دربند ، غریب و تنها به این شهر آمده بود و اکنون با بدنی‌ آزرده و مجروح از شهر بیرون می‌‏رفت.سنگها دیگر به او نمی‌‏رسیدند.مردم او را رها کردند و به‏ شهر تاریک خود بازگشتند.

رسول خدا-که دیگر توان راه رفتن نداشت-در کنار دیوار باغی‌ ، زیر سایه‏ درختی‌ که شاخه‏هایش از باغ بیرون آمده بود ، نشست و با خدای‌ خویش مناجات کرد:

«پروردگارا!ضعف و ناتوانی‌ خود و آزار و ستم این مردم نادان‏ را پیش تو باز می‌‏گویم.ای‌ خدای‌ مهربان و ای‌ پروردگار مستضعفان!مرا به چه کسی‌ واگذار کرده‏ای‌؟آیا مرا به‏ بیگانگان واگذار کرده‏ای‌ تا با چهره عبوس و گرفته با من‏ برخورد نمایند؟آیا می‌‏پسندی‌ که دشمنان بر من مسلّط گردند؟.... خدایا این همه رنج و گرفتاری‌ را به خاطر تو و برای‌ هدایت‏ بندگان تو تحمّل می‌‏کنم».

صاحبان باغ که این منظره را از دور تماشا می‌‏کردند ، دلشان به حال رسول خدا سوخت ، سبدی‌ را پر از انگور کردند و به غلامشان که عداس نام داشت دادند ، تا نزد آن‏ مهمان غریب ببرد.عداس سبد را برداشت و نزد پیامبر برد.دیدار چهره خسته و نورانی‌‏ پیامبر ، بدن مجروح و پاهای‌ خونین او برایش تعجّب انگیز بود.سبد را پیش پیامبر نهاد و گفت:بفرمایید!از این انگورها بخورید.و در کناری‌ ایستاد و با شگفتی‌ به پیامبر نگریست.

رسول خدا-که بسیار گرسنه و تشنه بود-یک خوشه انگور برداشت ، به‏ دانه‏های‌ شفّاف و زیبای‌ آن نگاه کرد.«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم»گفت و دانه دانه در دهان‏ گذاشت؛چه خوب و به موقع از رسول خدا پذیرایی‌ کرده بودند ، کام خشکیده رسول خدا تازه شد.

عداس که حالات رسول خدا را با دقّت زیر نظر داشت ، وقتی‌ کلمه‏ «بسم اللّه الرّحمن الرّحیم»را از رسول خدا شنید ، تعجّب کرد و پرسید:این جمله یعنی‌ چه؟ این کلام را از کجا آموخته‏ای‌؟

پیامبر که هنوز خوشه انگور را در دست داشت ، به صورت عداس نگاه مهر آمیزی‌‏ کرد و ابتدا از او پرسید:اهل کجا هستی‌؟چه دینی‌ داری‌؟

-اهل نینوا و مسیحی‌ هستم.

-اهل نینوا هستی‌؟از شهر بنده نیکو کار خدا یونس ، هستی‌؟یونس فرزند متی‌.

بر تعجّب عداس افزوده شد و پرسید:یونس را از کجا می‌‏شناسی‌؟نام پدر یونس‏ را از کجا می‌‏دانی‌؟به خدا سوگند!وقتی‌ از شهر نینوا خارج شدم ، حتّی‌ ده نفر در آنجا نبودند که نام پدر یونس را بدانند ، شما از کجا او را می‌‏شناسی‌؟از کجا نام پدر او را می‌‏دانی‌؟در این سرزمین که مردم آن بی‌‏سواد و بی‌‏اطّلاعند نام پدر یونس را از که‏ آموخته‏ای‌؟

رسول خدا فرمود:یونس برادر من و پیامبر خدا بود ، من نیز پیامبر خدا هستم ، خدا به من دستور داده که کارهایم را با نام او و با کلمه مقدّس«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم» شروع کنم ، آیا می‌‏دانی‌ چرا؟

عداس که ضمیری‌ روشن و حق‏پذیر داشت ، بسیار خشنود شد و درباره پیامبری‌‏ رسول خدا و دعوت او پرسشهایی‌ نمود و پیامبر با این که بسیار خسته بود به همه‏ سؤالات او با صبر و حوصله پاسخ داد ، گفتگوی‌ عداس با رسول خدا ساعتی‌ طول کشید و سرانجام حقّانیّت دعوت رسول خدا برای‌ او روشن شد ، ایمان آورد و مسلمان شد. پیامبر هم از اسلام آوردن او بسیار خشنود شد.خشنود و خوشحال شد که توانسته است‏

در این سفر یک انسان محروم و ستمدیده را هدایت کند.با عداس خداحافظی‌ کرد و به‏ سوی‌ مکّه رهسپار شد ، به سوی‌ شهری‌ که مشرکان ستمگر ، با شمشیرهای‌ کشیده در کمینش نشسته بودند.راه سخت و دشوار بود ولی‌ مسئولیّت الهی‌ و هدف والای‌ رسول‏ خدا برتر از همه سختیها و دشواریهاست ، به راه افتاد و قطره‏های‌ پاک خونش ، ایمان‏ راسخ او را به خدای‌ یگانه و استقامت او را در راه هدایت بندگان خدا ، بر سنگهای‌ راه‏ ثبت می‌‏کرد. آیه‏ای‌ از قرآن کریم‏

لَقَد جاءَکُم رَسُولٌ مِن اَنفُسکُم عَزیزٌ عَلَیهِ ماعَنِتُّم حَریصٌ عَلَیکُم‏ بالمُؤمِنینَ رَئُوفٌ رَحیمٌ. سوره توبه آیه 128

رسولی‌ از شما برای‌ هدایتتان آمده است که رنج و پریشانی‌ شما بر او بسیار گران است و او بر هدایت شما بسیار مشتاق و حریص و دلسوز و به مؤمنین بسیار رئوف و مهربان است. بیندیشید و پاسخ دهید.

1-پیامبر در تبلیغ و گفتگوی‌ خود ، مردم را به چه اصولی‌ فرا می‌‏خواند؟

2-فوت حضرت ابو طالب چه تأثیری‌ در روند تبلیغ و دعوت پیامبر به جای‌ گذارد؟

3-پیامبر با چه انگیزه‏ای‌ به طائف سفر کرد؟چه مدّتی‌ در طائف درنگ نمودند؟در این مدّت برنامه‏ تبلیغش چه بود؟

4-سران و مستکبران شهر چگونه برای‌ رسول خدا مزاحمت فراهم نمودند؟.............چرا؟

5-رسول خدا پس از خروج از شهر طائف ، در مناجات خویش با خدا چه گفت؟

6-در این حال چه کسی‌ از او پذیرایی‌ کرد؟

7-عداس از چه تعجّب کرد؟از رسول خدا چه پرسید؟

8-با شنیدن چه مطلبی‌ بر تعجّبش افزوده شد؟

9-عداس چگونه مسلمان شد؟چرا پیامبر اکرم از اسلام آوردن او به این اندازه خشنود شد؟

بیعت با پیامبر

ایام حجّ فرصت بسیار خوب و مناسبی‌ بود تا پیامبر دور از فشار مشرکین با مردم‏ و مسافرین صحبت کند و آنان را به تفکّر و اندیشه درباره دین اسلام فرا خواند و روشنی‌‏ شناخت و نور ایمان را در دلشان برافروزد.این بار پیامبر با شش نفر از قبیله خزرج‏ گفتگو می‌‏کرد و با آهنگ آسمانی‌ و دلنشین خویش آیات قرآن را بر ایشان تلاوت‏ می‌‏فرمود؛آیاتی‌ در زمینه خداپرستی‌ و نفی‌ شرک و بت‏پرستی‌ ، آیاتی‌ درباره دعوت به‏ خیر و نیکی‌ ، آیاتی‌ در یاد آخرت و آینده خطیر انسان در آن جهان ، آیاتی‌ برای‌ هشیاری‌‏ خرد و بیداری‌ دل.............

نمونه‏ای‌ از این دسته آیات را در سوره نحل چنین می‌‏خوانیم:

«و خدا از آسمان باران فرستاد و با آن زمین مرده را زنده کرد و البتّه در آن ، آیه روشن و نشانه آشکاری‌ است برای‌ گروهی‌ که‏ گوش شنوا دارند * و شما را در آفرینش چهار پایان عبرت و بیدار باشی‌ است ، از میان خون و فرث شیری‌ پاکیزه و گوارا به‏ شما می‌‏نوشانیم * به میوه‏های‌ درخت خرما و انگور بنگرید که‏ هم از آن مسکر می‌‏گیرید و هم روزی‌ پاک و نیکو و البتّه در آن ، آیه روشنی‌ است برای‌ خردمندان * و پروردگارت به زنبور عسل الهام نمود که از کوهها و ساختمانها و درختان خانه‏ هایی‌‏ برگزین و از همه ثمرات تناول کن و راههای‌ پروردگارت را با فروتنی‌ بپیما ، بنگرید که چگونه از زنبور عسل این نوشیدنی‌‏ گوارا با رنگهای‌ مختلف بیرون می‌‏آید که مایه شفای‌ مردم است‏ و البتّه در آن ، آیه روشن و نشانه آشکاری‌ است برای‌ گروهی‌‏ که می‌‏اندیشند * و خداست که شما را آفریده و هم اوست که‏ شما را می‌‏میراند و گروهی‌ از شما در دوران عمر به روزگار پیری‌ و ناتوانی‌ می‌‏رسند که دیگر هیچ نمی‌‏دانند و البتّه خدا علیم‏ و قدیر است.............پس چرا غیر خدا را می‌‏پرستند؟چیزهایی‌ را که‏ نه از روزیشان چیزی‌ در آسمانها و زمین به دست آنهاست و نه‏ از عهده کاری‌ بر می‌‏آیند * »

آهنگ زیبا و معنای‌ رسای‌ آیات قرآن ، سخنان حکمت‏آمیز پیامبر ، پند و موعظه‏ او ، شیرینی‌ گفتار و دلنشینی‌ رفتار پر مهر او ، در این شش نفر تأثیر بسیار نیکویی‌ نهاد و به اسلام علاقمندشان نمود ، به علاوه اینان از یهودیان شنیده بودند که حضرت موسی‌ در کتاب آسمانی‌ خود خبر داده که پیامبری‌ از مکّه بر انگیخته خواهد شد و آیین یگانه- پرستی‌ و توحید را ترویج خواهد نمود و بت پرستی‌ را بر خواهد افکند ، با این زمینه قبلی‌‏ و با شنیدن این سخنان روح بخش پیامبر و با مشاهده این رفتار پر مهر ، روحی‌ تازه پیدا کردند و در همان مجلس به اسلام گرویدند.

وقتی‌ از پیامبر جدا می‌‏شدند ، گفتند:سالهای‌ طولانی‌ است که بین ما و قبیله‏ «اوس»جنگ و ستیز است ، امید است خدا بوسیله شما و آیین آسمانی‌ شما این آتش را فرو نشاند و ما اکنون به شهرمان یثرب باز می‌‏گردیم و آیین آسمانی‌ اسلام را به مردم آن‏ سامان عرضه می‌‏کنیم.مردم یثرب کم و بیش از حضرت محمّد و آیین اسلام سخنهای‌‏ پراکنده‏ای‌ شنیده بودند امّا فعّالیّت این شش نفر زمینه بسیار مناسبی‌ را برای‌ شناخت‏ بهتر و انتشار اسلام فراهم کرد.عدّه زیادی‌ به اسلام علاقمند شدند و برخی‌ هم به اسلام‏ گرویدند.

مدّتی‌ نگذشت که یک گروه دوازده نفری‌ از سران یثرب به مکّه آمدند تا اسلام‏ خود را حضور پیامبر عرضه نمایند و یاری‌ خویش را اعلام دارند و برای‌ پشتیبانی‌ کامل‏ با او پیمان بندند ، ملاقات این دوازده نفر با پیامبر به این سادگیها میسّر نبود چون مکّه‏ تحت حکومت اشراف و زورمندان بت پرست اداره می‌‏شد ، و شهر مکّه شهر رعب و شکنجه و اختناق و ظلمت بود ، بالاخره محلّ ملاقات در بیرون شهر پشت گردنه یک کوه‏ در«عقبه»که از رفت و آمدها و نگاههای‌ جستجوگر مشرکان دور بود ، تعیین شد و زمان‏ ملاقات هم در نیمه شب. پیمان عقبه‏

آن شب به نیمه رسید ، اسعد بن زراره و عبادة بن صامت و ده نفر دیگر با استتار و تقیّه کامل از راه پر پیچ و خمی‌ که به پشت کوه می‌‏رسید ، گذشتند و در روشنایی‌ ملایم‏ مهتاب در حضور پیامبر نشستند ، چند نفر از مسلمانان مکّه هم همراه پیامبر آمده بودند ، گفتگوها کاملا سرّی‌ و مخفیانه انجام گرفت و قبل از طلوع سپیده جلسه پایان یافت و همه با هوشیاری‌ و دقّت کامل متفرّق شدند ، خوشبختانه کسی‌ از مشرکین مکّه از این‏ جلسه اطّلاعی‌ پیدا نکرد.

در یثرب مسلمانان از این دوازده نفر پرسیدند که با رسول خدا چگونه دیدار کردید ، با او چه گفتید و چه پیمان بستید؟آنها در پاسخ گفتند:با رسول خدا پیمان بستیم‏ که:به خدا شرک نورزیم ، دزدی‌ نکنیم ، زنا و فحشا نکنیم ، فرزندان خود را نکشیم ، به‏ یکدیگر تهمت نزنیم و در کارهای‌ نیک از رسول خدا اطاعت کنیم و نافرمانی‌ نورزیم............. تبلیغ اسلام در مدینه‏

پس از مدّتی‌ نامه‏ای‌ به پیامبر نوشتند که فردی‌ را به سوی‌ آنان بفرستد تا اسلام‏ را به آنان تعلیم دهد و معارف قرآن را به آنان بیاموزد.پیامبر هم جوان شایسته و آراسته‏ای‌ را به نام مصعب به سویشان اعزام کرد ، مصعب قرآن را خوش آهنگ و نیکو قرائت می‌‏کرد و بسیار شیوا و رسا سخن می‌‏گفت.روزها در کنار یکی‌ از چاههای‌ مدینه‏ (یثرب)زیر سایه درختی‌ می‌‏ایستاد و با آهنگ بسیار زیبا و دلنشینی‌ قرآن تلاوت می‌‏کرد ، مردم اطرافش حلقه می‌‏زدند و او آرام آرام آیات قرآن را قرائت می‌‏نمود.وقتی‌ دلها آماده‏ پذیرش می‌‏شد ، لب به سخن می‌‏گشود و درباره ارزشهای‌ والای‌ دین اسلام با آنان‏ صحبت می‌‏کرد ، دلهای‌ حقّ پذیر مردم یثرب نرم می‌‏شد سخنش را به دقّت می‌‏شنیدند و به‏ اسلام می‌‏گرویدند و ایمان می‌‏آوردند.

با شنیدن خبر گرایش مردم به اسلام ، برخی‌ رؤسای‌ قبائل و بزرگان مدینه‏ بر آشفتند ، یکی‌ از آنان برای‌ بیرون راندن مصعب از شهر ، با شتاب و خشم حرکت کرد ، هنگامی‌ که نزدیک مصعب رسید صورتش از خشم برافروخته بود.شمشیرش را از نیام‏ بر کشید و خشمگین و خشن فریاد زد دست از تبلیغ اسلام بردار و از شهر ما بیرون شو وگرنه.............

مصعب نگذاشت سخنش تمام شود بدون این که کمترین تندی‌ و خشونتی‌ از خود نشان دهد به آرامی‌ گفت:

ممکن است لحظه‏ای‌ همین جا بنشینیم و با هم گفتگو کنیم؟سخنان مرا بشنو ، اگر ناسنجیده و نادرست بنظرت رسید ، از تبلیغ آنها دست بر می‌‏دارم و از همان راهی‌ که‏ آمده‏ام باز می‌‏گردم.............

-راست می‌‏گویی‌ ، خوب است نخست سخنت را بشنوم ، دعوتت را بشنوم و بعد تصمیم بگیرم.آنگاه همانجا نشست و شمشیرش را در غلاف فرو برد.مصعب هم آیاتی‌‏ از قرآن انتخاب کرد و برای‌ او تلاوت نمود.

ای‌ کاش تاریخ برای‌ ما ثبت کرده بود که در آن لحظه حسّاس مصعب چه آیاتی‌ را برگزید ، امّا خدا را شکر که اینک قرآن در دست ماست و می‌‏توانیم در آیاتی‌ مشابه-که‏ خدا با آن آیات به مشرکین هشدار داده و آنان را به اسلام دعوت کرده-بنگریم و بیندیشیم:

«آیا کسی‌ که می‌‏آفریند همانند کسی‌ است که نمی‌‏آفریند ، پس‏ چرا متذکّر نمی‌‏شوید؟ *

و اگر بخواهید نعمتهای‌ خدا را به شماره آورید ، هرگز نمی‌‏توانید و البتّه خدا آمرزگار و مهربان است * و خدا آنچه‏ را که پنهان می‌‏دارید و آنچه را که آشکار می‌‏کنید همه را می‌‏داند * این بتهایی‌ را که در مقابل خدا می‌‏پرستید و از آنها درخواست می‌‏کنید ، هرگز چیزی‌ نمی‌‏آفرینند ، بلکه خود آفریده‏ شده‏اند * مردگانی‌ هستند نه زندگان ، و چه می‌‏دانند که چه‏ هنگام مبعوث می‌‏شوند * خدای‌ شما خدای‌ یگانه است ، آن‏ کسان که به آخرت ایمان نمی‌‏آورند دلهایی‌ زشت و سرکش‏ دارند و آنها مستکبرند * ناچار خدا از آنچه سرّی‌ انجام‏ می‌‏دهند آگاه است و به آنچه که آشکارش می‌‏نمایید اطّلاع دارد و خدا مستکبرین را هیچ دوست ندارد * »

حقایق نورانی‌ و آسمانی‌ قرآن ، جذّابیّت و زیبایی‌ آیات آن ، اخلاق و صبر و استقامت مصعب قدرت منطق و روشنگری‌ و بیان او دگرگونش کرد ، گویی‌ ، جان خفته‏اش بیدار و خوی‌ سرکش و مستکبرش به کنار رفته ، فرصتی‌ و آرامشی‌ برای‌ شنیدن و اندیشیدن پیدا کرد.آنگاه با صدایی‌ آرام و جملاتی‌ که از شرم و ادب آهسته و شمرده ادا می‌‏شد ، گفت:وقتی‌ که می‌‏خواهید مسلمان شوید ، چه‏ می‌‏کنید؟آداب پذیرش این دین چیست؟

-کار مشکلی‌ نیست ، به یگانگی‌ خدا و رسالت حضرت محمّد گواهی‌ دهیم ، جامه و تن در آب بشوییم و راه انس و آشنایی‌ با خدا را بگشاییم و نماز بخوانیم. پیمان عقبه(دومین پیمان)

مردم مدینه این چنین حقّانیّت دین اسلام را در می‌‏یافتند و یکی‌ پس از دیگری‌‏ تسلیم امر خدا می‌‏شدند ، و با شور و اشتیاق دین اسلام را بعنوان برنامه زندگی‌‏ می‌‏پذیرفتند ، انتظار می‌‏کشیدند تا موسم حجّ فرا رسد که بار سفر بر بندند و به دیدار پیامبر بشتابند و آمادگی‌ خود را برای‌ یاری‌ و خدمت اعلام نمایند.سرانجام کاروان حجّ از مدینه با پانصد نفر راهی‌ مکّه شد.در میان کاروانیان تقریبا هفتاد نفر مسلمان وجود داشت.به مکّه رسیدند و با پیامبر قرار ملاقات گذاشتند ، می‌‏خواستند در این دیدار رسما با پیامبر بیعت کنند و اعلام پشتیبانی‌ نمایند.وقت ملاقات نیمه شب سیزدهم ذی‌ الحجّه‏ پشت گردنه کوهی‌ نزدیک منی‌ تعیین شد.

میعاد فرا رسید ، مسلمانان مخفیانه یکی‌ یکی‌ ، دو تا دو تا ، به سوی‌ عقبه رفتند و در آنجا دور از چشم خواب گرفته مشرکان گرداگرد پیامبر حلقه زدند.

از پیامبر درخواست کردند که مقداری‌ بر ایشان صحبت کند ، پیامبر هم آیاتی‌ از قرآن کریم را بر ایشان برگزید و تلاوت فرمود و توضیح داد که از خدا یاری‌ بخواهید و صبوری‌ و استواری‌ پیشه سازید و بدانید که عاقبت نیکو برای‌ متّقین است.و سپس‏ پیامبر اظهار تمایل نمود و فرمود که دوست دارد به یثرب هجرت کند و در میان آنان‏ زندگی‌ نماید.همه از این اظهار تمایل پیامبر خشنود شدند و مشتاقانه استقبال کردند.

یکی‌ گفت:به خدا سوگند با صداقت تمام با پیامبر پیمان می‌‏بندیم و در راه دفاع‏ از او جانبازی‌ می‌‏کنیم و آنچه را می‌‏گوییم همان را در دل می‌‏پروریم.

دیگری‌ گفت:با شما بیعت می‌‏کنیم بر این که همان گونه که از فرزندان و اهل‏ بیت خود دفاع می‌‏کنیم از شما نیز دفاع کنیم.

دیگری‌ گفت:ما فرزندان جنگ و مبارزه هستیم و تربیت یافتگان جبهه‏های‌‏ سخت نبردیم و تا پای‌ جان برای‌ پذیرایی‌ و دفاع از پیامبر خدا ایستاده‏ایم.

شور و شوق سراسر جمعیّت را فرا گرفت و هر کس از میان جمعیّت سخنی‌‏ گفت ، فراموش کردند که در مکّه هستند و در حکومت خطرناک مشرکان نشسته‏اند.

عموی‌ پیامبر در حالی‌ که دست پیامبر را در دستش می‌‏فشرد با صدایی‌ بسیار آهسته که به سختی‌ شنیده می‌‏شد گفت:آرام باشید ، آهسته صحبت کنید ، نکند مشرکان‏ برای‌ ما جاسوسی‌ گمارده باشند.............

به این ترتیب جلسه پایان یافت ، بتدریج جمعیّت با پیامبر بیعت کردند و پیمان‏ بستند و خداحافظی‌ نمودند و رفتند.هنوز سپیده ندمیده بود که همه جمعیّت متفرّق‏ شدند.امّا متأسّفانه فردا معلوم شد که مشرکان مکّه از تشکیل این جلسه خبردار شده‏اند و کم و بیش از بیعت اهل یثرب با پیامبر و گفتگوهای‌ دیشب ، بطور مبهم خبرهایی‌‏ شنیده‏اند.وحشت و اضطراب وجودشان را فرا گرفت ، اندیشیدند که اگر حضرت محمّد و دیگر مسلمانان مکّه به یثرب بروند و آنجا پایگاه پر قدرتی‌ پیدا کنند چه‏ها خواهد شد.لذا در«دار الندوه»جمع شدند و تصمیم گرفتند شدّت عمل نشان دهند و برای‌ از ریشه‏ بر کندن اسلام و نابود کردن مسلمانان نقشه قاطعی‌ طرح کنند. آیه‏ای‌ از قرآن کریم‏

اِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقامُوا فَلا خَوفٌ عَلَیهِم وَ لا هُم یَحزَنُونَ. سوره احقاف آیه 13.

البتّه کسانی‌ که گفتند پروردگارمان خداست و استقامت ورزیدند هیچ‏ بیمی‌ ندارند و هیچ حزن و اندوهی‌ نبرند.

بیندیشید و پاسخ دهید.

1-در آیات سوره نحل-که ترجمه‏اش در درس آمده است-خدا چه چیزهایی‌ را آیات روشن و آشکار قدرت خویش می‌‏شمرد؟از بر شمردن این آیات چه نتیجه‏ای‌ را اعلام می‌‏نماید؟این آیات‏ چه اصلی‌ از اصول اساسی‌ ادیان آسمانی‌ را بیان می‌‏کند؟

2-شش نفر از خزرجیان-که اسلام را در حضور رسول خدا پذیرفتند-از یهودیان مدینه چه‏ شنیده بودند؟آن سخن به چه اصلی‌ از اصول دین اشاره دارد؟

3-هنگامی‌ که این عدّه از خزرجیان از پیامبر خداحافظی‌ می‌‏کردند درباره چه مسأله‏ای‌ اظهار امیدواری‌ کردند؟

4-فعّالیّت این عدّه درباره معرّفی‌ اسلام چه نتیجه‏ای‌ داد؟

5-مفاد نخستین پیمان در عقبه چه بود؟اوّلین مسأله‏ای‌ که پیامبر از آنان قول گرفت و با آنان درباره‏ رعایتش عهد بست ، چه بود؟کدامیک از اصول اساسی‌ و اعتقادی‌ دین اسلام بود؟

6-پیامبر چه کسی‌ را برای‌ تبلیغ دین اسلام به سوی‌ یثرب اعزام فرمود؟او چه ویژگیهایی‌ داشت؟و شیوه تبلیغش چگونه بود؟آداب پذیرش دین اسلام را چه چیزهایی‌ بیان کرد؟

7-میعاد در دوّمین پیمان عقبه چه وقت و چه زمانی‌ بود؟در این میعاد چه کسانی‌ با پیامبر دیدار کردند؟چه شنیدند و چه گفتند؟

مکر مشرکان‏

هنگامی‌ که مشرکان از گفتگوهای‌ آن جلسه سرّی‌-هر چند بسیار مبهم و سربسته-اطّلاع پیدا کردند ، بر آزار و شکنجه مسلمانان افزودند.مسلمانان-که از شدّت رنج و شکنجه در فشار و سختی‌ فراوانی‌ بودند-از رسول خدا چاره خواستند ، آیا باید بر همین شکنجه‏ها صبر کنند؟یا راه چاره دیگری‌ بیندیشند؟

رسول خدا به آنان امر فرمود که:با اختفای‌ کامل دور از چشم مشرکان به سوی‌‏ مدینه-که آن روزها هنوز یثرب نام داشت و بعدا به احترام ورود پیامبر آن را «مدینة الرسول شهر پیامبر»نامیدند-هجرت کنند و به آنان مژده داد که:

کسانی‌ که پس از تحمّل رنجها و ستمهایی‌ که به آنان رفته است‏ هجرت کنند ، خدای‌ بزرگ در دنیا جایگاه والا و نیکویی‌‏ نصیبشان کند و البتّه اجر آخرت برای‌ آنان بسیار برتر و بالاتر است.این اجر کبیر نصیب کسانی‌ خواهد شد که در مشکلات‏ صبور و پایدار و شکیبا باشند و بر خدا توکّل نمایند.البتّه‏ پروردگار بر شما که بر مشکلات صبور و شکیبایید و در راه او مجاهده و هجرت می‌‏کنید ، بسیار مهربان و آمرزگار است.

امّا هجرت چگونه ممکن است؟هجرت از شهر و دیاری‌ که مدّتها در آن زندگی‌‏ کرده‏اند و با آن آشنا و مأنوسند ، چگونه ممکن است؟آیا می‌‏توان خانه و زندگی‌ را گذاشت و گذشت و تنهای‌ تنها به سوی‌ دیاری‌ ناآشنا سفر کرد؟

چگونه می‌‏توان کودکان خردسال را در این سفر طولانی‌ و سخت ، همراه برد؟ چگونه می‌‏توان در آن دیار ناآشنا زندگی‌ کرد؟چگونه؟نه شغلی‌ ، نه درآمدی‌ ، نه‏ خانه‏ای‌.............؟اینها همه مشکلاتی‌ بودند که به نظر می‌‏رسیدند ، امّا وعده خدا و توکّل بر خدا و صبر در راه خدا ، همه مشکلات و سختیها را آسان می‌‏نمود.لذا با اعتماد به وعده‏ها و یاریهای‌ خدا ، هجرت این مسلمانان فداکار به مدینه آغاز شد.مشرکان وقتی‌ خبردار شدند که عدّه زیادی‌ از آنان به مدینه رسیده بودند؛امّا برای‌ جلوگیری‌ از هجرت بقیّه ، آنان را سخت زیر نظر گرفتند ولی‌ مسلمانان دست بردار نبودند ، از هر فرصتی‌ برای‌‏ هجرت استفاده می‌‏کردند ، شبها و مخصوصا در نیمه‏های‌ شب ، با استفاده از خواب- آلودگی‌ و غفلت مراقبین ، راه مدینه را از بیراهه‏ها ، در پیچ و خمهای‌ کوهها و پستیها و بلندیها و دامنه‏ها می‌‏پیمودند ، و با پاهای‌ مجروح و بدنهای‌ خسته و چهره‏های‌ سوخته‏ خود را به مدینه می‌‏رساندند.

مشاهده این هجرت و پایداری‌ و استقامت و ایثار بر وحشت کفّار می‌‏افزود. می‌‏ترسیدند مسلمانان در مدینه پایگاه قدرتمندی‌ تشکیل دهند و از این پایگاه بر آنان‏ بتازند ، لذا فورا جلسه‏ای‌ تشکیل دادند تا با همفکری‌ و مشورت ، ابعاد مختلف این خطر را که قبلا آن را هیچ پیش‏بینی‌ نمی‌‏کردند ، بررسی‌ کنند.

در این جلسه ابتدا یکی‌ از مشرکان چنین گفت:فکر می‌‏کردیم ندای‌ محمّد را در شهرمان خاموش خواهیم کرد ، امّا اینک خطر کاملا جدّی‌ شده است ، عدّه زیادی‌ از اهالی‌ یثرب آیین اسلام را پذیرفته‏اند و با محمّد پیمان حمایت و یاری‌ بسته‏اند؛لابدّ می‌‏دانید چه پیش آمده است؟و از آن جلسه سرّی‌ که چندی‌ پیش در عقبه تشکیل شد ، خبر دارید؟آیا می‌‏دانید که اکثریّت مسلمانان به یثرب رفته‏اند و به مسلمانان آن سامان‏ پیوسته‏اند؟هیچ می‌‏دانید که اگر یثرب پایگاه دین محمّد شود ، چه خطر بزرگی‌ ما را تهدید خواهد کرد؟چه باید کرد؟.............قبل از این که کار از کار بگذرد باید چاره‏ای‌ اندیشید ، خطر جدّی‌ است اگر سرعت و قاطعیّت به خرج ندهید ، بقیّه فرصت هم از دست می‌‏رود و بزودی‌ محمّد هم به آنها می‌‏پیوندد.می‌‏دانید چاره چیست؟باید محمّد را به قتل برسانیم.

چاره همین است ، باید به یک فرد شجاع مأموریّت دهیم که مخفیانه محمّد را به قتل‏ برساند.و اگر بنی‌ هاشم خونخواهی‌ کنند ، خونبهایش را بپردازیم و برای‌ همیشه آسوده‏ شویم.

پیرمرد ناشناسی‌ که تازه وارد جلسه شده بود گفت:نه.............این نقشه عملی‌ نیست‏ مسلّما بنی‌ هاشم به خونبها راضی‌ نمی‌‏شوند ، هر طوری‌ که شده قاتل را شناسایی‌ و دستگیر می‌‏کنند و به قتل می‌‏رسانند.چگونه ممکن است کسی‌ از میان شما برای‌ این‏ اقدام داوطلب شود؟!آیا کسی‌ حاضر است؟

هیچ کس جواب نداد.

دیگری‌ اظهار داشت:چطور است که محمّد را دستگیر و زندانی‌ کنیم؟نگذاریم‏ کسی‌ با او ملاقات کند ، به این ترتیب ارتباط مردم با او قطع می‌‏شود ، و به تدریج او و دعوت او از یادها فراموش خواهد شد.

پیرمرد ناشناس گفت:نه.............این نقشه هم عملی‌ نیست ، مگر بنی‌ هاشم دست روی‌‏ دست می‌‏گذارند تا به همین سادگی‌ محمّد را دستگیر کنید؟تازه اگر بتوانید او را دستگیر کنید ، بنی‌ هاشم با شما نبرد می‌‏کنند و او را آزاد خواهند کرد.

دیگری‌ گفت:محمّد را دستگیر می‌‏کنیم و فورا به یک نقطه خیلی‌ دور دست تبعید می‌‏نماییم ، مخفیانه و به سرعت او را بر یک شتر سرکش سوار می‌‏کنیم ، پاهایش را محکم‏ زیر شکم شتر می‌‏بندیم و در بیابانهای‌ دور دست رها می‌‏کنیم ، تا در بیابان هلاک گردد. تازه اگر یکی‌ از قبایل او را ببینند و از شتر پایینش آورند ، او دیگر ناچار است که از دعوتش دست بردارد ، چون دیگر کسی‌ او را نمی‌‏شناسد که به سخن و دعوتش گوش‏ دهد ، این نقشه ، نقشه خوبی‌ است.ای‌ پیرمرد!مبادا با این نقشه مخالفت کنی‌!

پیرمرد مدّتی‌ ساکت بود ، اهل جلسه به او نگاه می‌‏کردند تا ببینند چه می‌‏گوید ، بعد از مدّتی‌ سکوت سرش را کمی‌ کشید و به صحبت پرداخت ، گفت:نه.............این نقشه هم‏ عملی‌ نیست ، اوّلا نمی‌‏توانید به این سادگی‌ او را دستگیر کنید ، ثانیا مگر نمی‌‏دانید که اگر محمّد را در بیابان رها کنید و او در بین قبیله‏ای‌ فرود آید ، چه خواهد شد؟با سخنان زیبا و رسا و دلنشین-که قرآن می‌‏نامدش-مردم آن قبیله را به سوی‌ خود جذب می‌‏کند ، آنگاه برای‌ مبارزه با شما و با بتها و سنّتهای‌ شما پایگاه نیرومندی‌ به دست می‌‏آورد.

-عجب پیرمردی‌ است؟!هر چه می‌‏گوییم مخالفت می‌‏کند!

-ای‌ پیرمرد!نقشه خودت را بگو ببینیم چیست؟

پیرمرد مدّتی‌ ساکت بود ، همه به او نگاه می‌‏کردند تا بشنوند که چه می‌‏گوید ، پس‏ از مدّتی‌ درنگ با صدای‌ کوتاه و شمرده‏ای‌ گفت:می‌‏دانید نقشه عملی‌ چیست؟نقشه‏ اینست که از هر قبیله یک نفر را انتخاب کنید و به آنها مأموریّت دهید که شبانه و مخفیانه‏ بطور دسته جمعی‌ به خانه محمّد حمله کنند و محمّد را در بسترش قطعه قطعه سازند ، بدین ترتیب بنی‌ هاشم نمی‌‏توانند قاتلین را شناسایی‌ کنند و نمی‌‏توانند با همه قبایل به‏ جنگ و ستیز پردازند ، لذا خونبهایش را می‌‏گیرند و راضی‌ می‌‏شوند.............

پس از بحث و گفتگو این نقشه را تأیید کردند و قسم خوردند و بر انجامش‏ تصمیم گرفتند.امّا خدای‌ بزرگ از گفتارها و نقشه‏های‌ شومشان غافل نبود.

خدا در قرآن می‌‏فرماید:

«هرگز گمان مبر که خدا از کردار ستمکاران غافل گشته است. نه....کیفر و جزای‌ کامل آنها را تا روزی‌ که چشمها از شدّت‏ عذاب و سختی‌ خیره شوند و از گردش باز مانند ، بتأخیر افکند.روزی‌ که شتاب زده و سرافکنده در آن روز حاضر شوند ، قدرت چشم بر هم زدن نداشته ، دلهاشان مضطرب و پریشان و سرگردان باشد.مردم را بیم ده از روزی‌ که عذاب ، آنان را فرا رسد و این ظالمان گویند:پروردگارا!مرگ ما را تا مدّت کوتاهی‌ به تأخیر افکن تا ما دعوتت را اجابت کنیم و از پیامبران پیروی‌ نماییم.مگر شما نبودید که قسم می‌‏خوردید که‏ مرگ و زوال ندارید؟»

آیه‏ ای‌ از قرآن کریم‏

وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیرُ الماکِرینَ. سوره آل عمران آیه 54

و آنان نقشه کشیدند و خدا هم نقشه کشید و خدا در نقشه آفرینی‌‏ بهترین است. بیندیشید و پاسخ دهید.

1-وقتی‌ مسلمانها از رسول خدا چاره خواستند ، پیامبر به آنان چه فرمود؟چه مژده‏ای‌-از سوی‌‏ خدای‌ متعال-به آنان داد؟

2-مشکلات هجرت چیست؟و مسلمانها چگونه بر این مشکلات فائق می‌‏آمدند؟

3-چگونه گام در راه هجرت می‌‏نهادند و چگونه به مدینه می‌‏رسیدند؟

4-اطّلاع از هجرت و پایداری‌ و استقامت و ایثار مسلمانها ، چه تأثیری‌ بر کفّار گذارد؟

5-کفّار برای‌ بررسی‌ چه مسأله‏ای‌ به مشورت نشستند؟سرانجام ، تصمیمشان چه شد؟

6-خدای‌ بزرگ در قرآن کریم درباره کیفر کردار ستمکاران چه می‌‏فرماید؟ظالمان به پروردگار متعال چه می‌‏گویند؟چه تقاضا می‌‏کنند؟چه پاسخ می‌‏شنوند؟

هجرت پیامبر (1)

خدای‌ بزرگ که از گفتارها و نقشه‏های‌ شوم کفّار آگاه بود ، مکر آنان را بر پیامبرش آشکار ساخت و نقشه شوم آنان را افشا نمود ، به پیامبرش خبر داد که مشرکان‏ کمر به قتل تو بسته‏اند ، لذا باید کاملا سرّی‌ و مخفیانه از این شهر هجرت کنی‌ و به سوی‌‏ یثرب رهسپار شوی‌ ، که این هجرت موجب استواری‌ بنیان اسلام و رهایی‌ محرومین از چنگال این مستکبرین ستمگر خواهد شد ، برای‌ رضای‌ خدا و برای‌ هدایت خلق خدا هجرت کن ، از خانه و کاشانه خویش دل بر کن که خدا جهادگران و مهاجرین فی‌ سبیل اللّه‏ را یاری‌ می‌‏کند و پشتیبانی‌ می‌‏نماید و راه پیروزی‌ و سعادت را به آنان نشان می‌‏دهد. و دین خدا همیشه با هجرت و جهاد ، با فداکاری‌ و ایثار توأم بوده و پیوسته این چنین‏ خواهد بود.

پیامبر به امر خدا بر این هجرت مقدّس تصمیم گرفت ، امّا این تصمیم و این‏ هجرت بسیار خطرناک بود.پیامبر و خانه پیامبر دقیقا تحت نظر بود ، کوچکترین علامت‏ و نشانی‌ در رفت و آمدها و کمترین تغییری‌ در وضع خانه ، تصمیم پیامبر را آشکار می‌‏ساخت و برنامه هجرتش را به خطر می‌‏افکند ، کفّار خانه و محل نشستن و خفتن‏ پیامبر را کاملا شناسایی‌ کرده بودند تا هنگام حمله دسته جمعی‌-که نقشه‏اش و زمان‏ اجرایش را پیش بینی‌ نموده بودند-هیچ مشکلی‌ پیش نیاید.شبها برنامه آمد و شد پیامبر را زیر نظر داشتند و حتّی‌ از روزنه در و از بالای‌ دیوار به محلّ خواب پیامبر نگاه‏ می‌‏کردند ، روزها از رفت و آمدهای‌ پیامبر به خانه و بیرون خانه کاملا خبر داشتند و مراقبت می‌‏نمودند.تا این که شب حمله فرا رسید.

پیامبر موضوع هجرتش را با علی‌ بن ابیطالب-که در نخستین روزهای‌ بعثت با او پیمان یاری‌ و حمایت بسته بود-در میان نهاد و پرسید:یا علی‌!آیا می‌‏توانی‌ مرا در اجرای‌ این امر الهی‌ یاری‌ کنی‌؟

-یا رسول اللّه!چگونه باید شما را یاری‌ کنم؟

-کار بسیار خطرناکی‌ است ، نزدیک به چهل نفر از مشرکین می‌‏خواهند یکباره‏ بر من حمله کنند و مرا شبانه در بستر قطعه قطعه نمایند.خدا مرا بر این تصمیم سرّی‌ آنان‏ آگاه ساخته و فرمان هجرت داده است ، امّا اگر بسترم در این شب خالی‌ بماند آنان متوجّه‏ خواهند شد و مرا تعقیب خواهند نمود و نقشه خود را در هر کجا که مرا پیدا کنند اجرا خواهند کرد.ناچار باید کسی‌ در بستر من بخوابد تا وقتی‌ که از روزنه در می‌‏نگرند در روشنایی‌ کمرنگ خانه کسی‌ را در بستر ببینند و چنین بیندیشند که من در بسترم ، آیا حاضری‌ چنین کاری‌ را بپذیری‌ و در بستر من بخوابی‌؟کار بسیار خطرناکی‌ است ، چون‏ چهل نفر با شمشیرهای‌ کشیده در نیمه‏های‌ شب بر خانه هجوم می‌‏آورند و ممکن است‏ ترا به جای‌ من در بستر قطعه قطعه کنند.

-در این صورت آیا شما به سلامت خواهید بود؟

-آری‌ به سلامت خواهم بود ، اگر بدین گونه یاریم کنی‌ در این هجرت به یاری‌‏ خدا موفّق خواهم شد.

-حتما شما را یاری‌ خواهم کرد.

این پاسخ آن چنان قاطع و با یقین ادا شد که هیچ روزی‌ از روزگاران چنین یقین‏ و قاطعیّتی‌ به خود ندیده بود.گذشت و ایثار شکوهمندی‌ بود که علی‌ بن ابیطالب در راه‏ خدا و برای‌ حفظ جان پیامبر خدا جان خود را نثار می‌‏نمود.و بر پیمان یاری‌ و حمایتی‌‏ که با پیامبر خدا بسته بود ، استواری‌ و استقامت نشان می‌‏داد ، جان خویش را به خطر می‌‏افکند تا رسول خدا به سلامت ماند و دین خدا را تبلیغ کند ، مردم را به سوی‌‏ خداپرستی‌ فرا خواند و ریشه ظلم و فساد را بر کند.

به این ترتیب پیامبر خدا عازم هجرتی‌ عظیم شد ، در موقع کاملا مناسبی‌ خانه‏ را ترک کرد و با ابوبکر از شهر بیرون رفت.

شب فرا رسید ، مشرکان به تدریج در اطراف خانه پیامبر گرد آمدند ، هنوز پاسی‌‏ از شب نگذشته بود که چهل نفر مرد نیرومند با شمشیرهای‌ کشیده گرداگرد خانه پیامبر را محاصره کردند ، از شکاف در و از بالای‌ دیوار به داخل خانه نگریستند ، در روشنایی‌‏ کمرنگ شب دیدند که او مانند شبهای‌ پیش برد سبز رنگش را روی‌ خود کشیده و گاهی‌‏ پهلو به پهلو می‌‏شود ، اطمینان پیدا کردند که او در خانه است و نقشه کاملا موفّق و پیروز است.خواستند در نیمه شب به خانه هجوم برند و او را قطعه قطعه سازند ، امّا برخی‌‏ گفتند:که در این خانه زن و کودک نیز خوابیده‏اند.انصاف نیست که آنان را در این‏ تاریکی‌ شب پریشان و مضطرب سازیم ، خانه که در محاصره کامل ماست ، محمّد هم که‏ در بستر است و هیچ راه فراری‌ ندارد ، پس چرا عجله کنیم ، بهتر است صبر کنیم و صبحگاهان حمله بریم تا همه ببینند که چهل نفر از قبائل مختلف در قتلش شرکت داشته‏اند.

تا نزدیکیهای‌ سحر و تا صبح صبر کردند ، برخی‌ همانجا خوابیدند و برخی‌‏ مراقبت کردند که کسی‌ از خانه خارج نشود.سحرگاهان با شمشیرهای‌ برهنه از در و دیوار بالا رفتند و به اتاق پیامبر هجوم بردند.علیّ بن ابیطالب با شنیدن سر و صدا یکباره‏ از جای‌ برخاست و بر آنان فریاد زد که اینجا چه می‌‏کنید؟

با شنیدن صدای‌ نیرومند علیّ بن ابیطالب و با مشاهده چهره خشمگین و مصمّم‏ او بی‌‏اختیار مبهوت در جای‌ ایستادند.............

-پس محمّد کجاست؟

-مگر او را به من سپرده بودید؟

از شدّت خشم و غضب بر افروختند و فریاد کشیدند.از بیهودگی‌ نقشه و کار و مراقبتهای‌ روزها و شبهای‌ خود سخت بر آشفتند.خانه را رها کردند و برای‌ یافتن و دستگیر کردن حضرت محمّد به تکاپو افتادند ، پیش خود فکر کردند که محمّد یا در مکّه‏ پنهان شده و یا به سوی‌ مدینه حرکت کرده است در هر صورت می‌‏توان او را یافت و دستگیر کرد و به قتل رسانید ، فورا دست بکار شدند.گروههای‌ مختلفی‌ را به اطراف‏ مکّه فرستادند تا راههای‌ خروجی‌ مکّه را کاملا زیر نظر بگیرند ، به افرادی‌ که در شناختن‏ جای‌ پای‌ اشخاص مهارت داشتند ، مأموریّت دادند تا مسیر حرکت محمّد را ردیابی‌ کنند. ضمنا اعلان همگانی‌ کردند که هر کس محمّد را دستگیر کند یا مخفی‌ گاهش را نشان دهد ، یکصد شتر گرانبها جایزه خواهد گرفت.

عدّه زیادی‌ به امید دریافت جایزه به تکاپو و جستجو افتادند و همه جا را گشتند. بالاخره ردّ پای‌ پیامبر را پیدا کردند ، جای‌ پای‌ پیامبر را-که روی‌ خاک و رمل و سنگ‏ باقی‌ مانده بود-شناختند ، ردّ پای‌ او را دنبال کردند و با سرعت پیش رفتند ، ردّ پا به‏ غاری‌ رسید ، گفتند:حتما محمّد در این غار پنهان شده است ، خشنود شدند که محمّد را یافته‏اند.حضرت محمّد و ابوبکر صدایشان را در درون غار می‌‏شنیدند و آنان را می‌‏دیدند امّا تارهای‌ عنکبوت که چون توری‌ بر دهانه غار تنیده شده بود ، کبوتری‌ وحشی‌‏ که در کنار دهانه غار روی‌ تارها تخم گذارده بود ، آنها را از ورود به غار باز داشت ، گفتند:نه.............اشتباه کرده‏ایم ، چگونه ممکن است که کسی‌ داخل غار شده باشد؟نه هیچ‏ ممکن نیست ، اگر کسی‌ داخل غار شده بود ، تارها گسسته بودند و لانه این کبوتر پایین‏ افتاده بود و تخمش شکسته بود.

ولی‌ آنها نمی‌‏دانستند که همه موجودات آسمان و زمین از جنود خدایند و البته‏ خدا که علیم و حکیم است ، با فرستادن این سربازان بندگانش را یاری‌ می‌‏کند ، مخصوصا بندگانی‌ را که از سعی‌ و تلاش و هجرت و جهاد در راه او باز نایستند و از مکر مشرکان بیم نبرند و تمام کوشش خود را در راه رضای‌ او و تحقّق امر او مصروف‏ دارند ، عنکبوت و کبوتر و تار عنکبوت و خار و خاشاک و همه موجودات آسمان و زمین‏ سربازان پیدا و ناپیدای‌ خدایند و پیامبر خدا در پناه این جنود خدا در عمق تاریک غار با ابوبکر نشسته بود و بیرون غار را براحتی‌ مشاهده می‌‏کردند ، پیامبر با آرامی‌ ابوبکر را دلداری‌ می‌‏داد و می‌‏فرمود:بیم مبر که خدا با ماست و شرّ مشرکان را دفع خواهد کرد.

کفّار پس از مدّتی‌ بهت و سرگردانی‌ مأیوس و پریشان باز گشتند.

ما پیشاپیش به بندگانمان ، رسولانمان وعده یاری‌ داده‏ایم و تأکید کرده‏ایم که چند ما پیروزی‌ خواهند بود * سلام بر همه‏ پیامبران و سپاس و ستایش برای‌ خدای‌ جهانیان.

به این ترتیب خدای‌ بزرگ پیامبرش را یاری‌ نمود و آرامشی‌ وصف ناپذیر در دلش بنهاد ، کلمه کافرین را پست و پایین و کلمه خویش را بالا و برترین قرار داد که خدا همیشه پیروز و حکیم است و مکر کافران این چنین فرو می‌‏ریزد.هر چند که مکرشان از شدّت قدرت ، کوهها را بتواند فرو ریزد. * * *

یاری‌ خدا را به پیامبرش دیدیم و جنود فراوان او را شناختیم.پس چه خوب که‏ به یاری‌ او اعتماد کنیم و بر او توکل نماییم و با مال و جان در راهش جهاد و هجرت‏ نماییم که این شیوه بهترین و نیکوترین شیوه‏های‌ زندگی‌ است.و بهترین هجرتها ، هجرت از گناه و زشتی‌ است و بالاترین جهادها ، جهاد با هوسها و شهوتهاست ، و هر که‏ در راه خدا جهاد کند ، خدا راههای‌ ناپیدای‌ پیروزی‌ را به رویش می‌‏گشاید و هر که در راه‏ خدا هجرت کند ، خدا جنودش را به یاریش می‌‏فرستد.

بندگان خالصی‌ که بر خدا توکّل کنند و از او صبر و ثبات قدم بخواهند و بدانند که‏ پیروزی‌ از سوی‌ او و قدرت همه در دست اوست.خدا سربازانش را برای‌ یاری‌ چنین‏ بندگانی‌ اعزام می‌‏کند تا به وعده‏های‌ خویش وفا کرده باشد و البته خدا هرگز خلف وعده‏ نمی‌‏کند.چه کسی‌ می‌‏دانست که خدا پیامبرش را با تارهای‌ ظریف عنکبوت و با طپش‏ قلب یک کبوتر وحشی‌ یاری‌ خواهد کرد؟پیامبر با اعتماد به الطاف خدا گام در راه‏ هجرت نهاد و هیچ نیندیشید که اگر مرا تعقیب کنند و دستگیر نمایند چه پیش خواهد آمد. او به وعده نصر خدا ایمان و اطمینان داشت و با یاد او و استمداد از او گام در مسیر هجرت نهاد و خدا نیز یاریش فرمود و این وعده حتمی‌ خداست که«یاریگر دینش را یاری‌ می‌‏کند».

آیه‏ ای‌ از قرآن کریم‏

وَ لِلَّهِ جُنُودُ السَّمواتِ وَ الاَرضِ وَ کانَ اللَّهُ عَزیزاً حَکیماً. سوره فتح آیه 7.

و همه لشکرهای‌ آسمانها و زمین مال خداست و خدا همیشه پیروز و پیوسته حکیم است. بیندیشید و پاسخ دهید.

1-پیامبر موضوع هجرتش را با چه کسی‌ در میان نهاد؟به او چه فرمود؟او از پیامبر چه پرسید؟و نهایتا چه پاسخ داد؟

2-وقتی‌ کفار قریش با شمشیرهای‌ برهنه خود به خانه پیامبر هجوم بردند ، چه دیدند؟و چه شنیدند؟

3-برای‌ یافتن پیامبر چه کردند؟چه مقدار جایزه تعیین کردند؟

4-هنگامی‌ که ردّ پای‌ پیامبر را پیدا کردند و تا پای‌ غار پیش رفتند ، چه دیدند؟

5-پیامبر و ابوبکر که از درون غار به بیرون می‌‏نگریستند ، چه می‌‏دیدند؟پیامبر به ابوبکر چه‏ می‌‏فرمود؟

6-جنود خدا چه چیزهایی‌ است؟و خدا بندگان مهاجر و مجاهدش را با این جنود چگونه یاری‌‏ می‌‏کند؟

7-بهترین هجرتها چه هجرتی‌ است و بهترین جهادها چگونه جهادی‌ است؟

8-خدا پیامبرش را با جنود ناپیدایش-که به چشم کفار چیزی‌ نمی‌‏آمد-چگونه در این هجرت‏ یاری‌ فرمود؟

هجرت پیامبر (2)

پیامبر خدا مدّت سه شبانه روز در غار ثور مخفی‌ بود ، دلش با یاد خدا مطمئن و آرام و با توکّل و اعتماد به خدا پر امید و روشن ، در انتظار فرصت بود تا به امر خدا هجرت خویش را پی‌ گیرد و خود را به یثرب برساند.

چه کسی‌ می‌‏توانست عظمت و عمق تأثیر این هجرت را بفهمد؟چه کسی‌‏ می‌‏توانست بیندیشد که آینده این هجرت تا چه اندازه پر شکوه و عظیم است؟آیا در آن‏ روز کسی‌ می‌‏دانست که این هجرت ، همه انسانهای‌ حقّ پو و حقّ جو را در طول تاریخ به‏ هجرت فرا خواهد خواند؟همه قدرتهای‌ شوم شهر مکّه می‌‏خواستند این مهاجر فی‌ سبیل اللّه‏ را بیابند و قطعه قطعه کنند ولی‌ خدا می‌‏خواست که او به سلامت این سفر را بپیماید و در یثرب(مدینة الرّسول)نخستین مسجد را بنا کند و انسانها را از فراخنای‌ این مسجد به‏ عبادت و تقوی‌ ، به جهاد و هجرت ، به یاری‌ و خدمت فرا خواند و البّته خدا بر تحقّق‏ خواست و تنفیذ فرمان خود تواناست.

گاه گاه همسفرش از تصوّر قدرت و عناد مشرکان ، با شنیدن صدای‌ گامهای‌‏ سنگین و جستجوگر و فریاد خشمگینانه آنان در بیم و اضطراب می‌‏افتاد ، امّا پیامبر با این‏ پیام و کلام خدایی‌ او را دلداری‌ می‌‏داد که:«بیم مبر و غم مخور که خدا با ماست».

غار ثور در جنوب مکّه بود و راه مدینه در شمال مکّه قرار داشت ، لذا مشرکان‏ نیروهای‌ خود را بیشتر در شمال مستقرّ کرده بودند و از جستجو در قسمتهای‌ دیگر منصرف شده بودند به این جهت وقتی‌ که شب خوب تاریک می‌‏شد و دیدگان مشرکان را خواب فرا می‌‏گرفت حضرت علی‌ یار همیشگی‌ و با وفای‌ پیامبر می‌‏توانست به یاری‌‏ پیامبر بشتابد ، در همان تاریکی‌ بر می‌‏خاست و مقداری‌ آب و غذا به غار می‌‏برد و از پشت‏ آن پرده نازک که عنکبوت بر در غار تنیده بود ، در اختیار می‌‏نهاد و پیامبر را از اوضاع‏ مکّه مطّلع می‌‏کرد و تصمیمات مشرکان را گزارش می‌‏داد ، گاهی‌ هم فرزند ابوبکر «عبد اللّه»به غار سر می‌‏زد و آب و غذا می‌‏آورد.

در یکی‌ از این شبها پیامبر به حضرت علی‌ فرمود:امانتهایی‌ را که مردم به من‏ سپرده‏اند به صاحبانش باز گردان و دو شتر برای‌ ما بیاور که به سوی‌ یثرب برویم.دخترم‏ فاطمه و زنان دیگر را بردار و به ما ملحق شود.ابوبکر گفت که:من شتر آماده کرده‏ام ، پیامبر قبول کردند که از آن استفاده کنند بشرط اینکه اجرتش را دریافت کند.

می‌‏دانیم که بعلّت اعتماد فوق العاده‏ای‌ که مردم به پیامبر داشتند اشیای‌ قیمتی‌ و امانتهای‌ خود را به او می‌‏سپردند تا او نگهداری‌‏ کند و بعلّت همین اعتماد او را«امین»نامیده بودند.دانستن این‏ نکته هم ضروری‌ است که«امانت»و حفظ آن و باز گرداندن‏ «امانت»به اهل و صاحب آن از دستورهای‌ بسیار مؤکّد اسلام‏ است تا آنجا که خیانت در امانت از بزرگترین گناهان محسوب‏ می‌‏شود و مؤمن هرگز و هرگز در امانت خیانت نمی‌‏کند و در سخن گفتن دروغ نمی‌‏گوید و در وعده‏ای‌ که داده است هرگز خلاف نمی‌‏کند.

در شب چهارم وقتی‌ که هوا خوب تاریک شد ، سه شتر لاغر اندام تیزرو با مقداری‌ آب و غذا ، همراه یک راهشناس امین کنار غار آماده بودند.اینک رسول خدا آخرین و بزرگترین پیامبر خدا به امر پروردگارش آماده هجرتی‌ عظیم است ، پس از سیزده سال سعی‌ و تلاش در راه بیداری‌ مکّیان ، از شهرش ، از خانه و زندگیش دست‏ می‌‏کشد ، خود را به رنج سفر می‌‏افکند ، شهری‌ را که به ننگ ظلم و شرک و بت پرستی‌‏ آغشته است ، ترک می‌‏گوید و سر به کوه و صحرا می‌‏گذارد ، امّا خدا صریحا به او وعده‏ می‌‏دهد که«همان کسی‌ که قرآن را بر تو نازل نموده و اتّباع از آن را بر تو فرض کرده ، ترا به این شهر باز می‌‏گرداند»این رفتن بی‌‏بازگشت نیست و تو باز خواهی‌ گشت و بتها را از خانه توحید فرو خواهی‌ ریخت.آرام پرده را کنار زدند و از تنگنای‌ غار بیرون‏ آمدند ، بر پشت شتر سوار شدند و پای‌ در هجرت نهادند.شب‏ها راه می‌‏پیمودند و راه را از چینش و درخشش زیبای‌ ستارگان پیدا می‌‏کردند و روزها در شکاف درّه‏ها و سایه‏ صخره‏ها پنهان می‌‏شدند و استراحت می‌‏نمودند و دوباره شب به راه می‌‏افتادند و سراپا تسلیم پروردگار با شوق و امید راه می‌‏پیمودند.

از بیراهه و با شتاب می‌‏رفتند ، سفر دور و دشوار و خطرناکی‌ بود امّا دوری‌ راه‏ را«امید به خدا»نزدیک می‌‏کرد و دشواری‌ راه را«اعتماد به حسن ثواب او»آسان‏ می‌‏ساخت و خطرناکی‌ راه را«وعده نصرت و یاری‌ او»جبران می‌‏نمود.

در میان راه روز هنگامی‌ که بار انداخته بودند و در پناه سایه صخره بلندی‌ به‏ استراحت پرداخته بودند سواری‌ از کفّار را مشاهده کردند که به سرعت نزدیک‏ می‌‏شود ، اگر می‌‏رسید و راه را بر پیامبر می‌‏بست سایر افراد هم می‌‏رسیدند و کار هجرت‏ ناتمام می‌‏ماند.امّا پیامبر که به لطف خدا ایمان داشت دست به دعا برداشت:

ای‌ خدا ، ای‌ رحمن که بندگان را می‌‏نوازی‌ ، ای‌ رحیم که با مؤمنین مهربانی‌!جز تو کسی‌ را نمی‌‏ستایم که حمد ویژه توست‏ و جز تو کسی‌ را ربّ خود نمی‌‏دانم که پروردگارم تویی‌ ای‌ تنها معبود من و ای‌ یگانه مستعان من یاریم کن که به سوی‌ تو هجرت کرده‏ام و ما را از شرّ این دشمن کافر حفظ فرما که تو بر هر کار توانایی‌.

در دم ، دعای‌ پیامبر مستجاب شد ، اسبی‌ که آن گونه تند و رهوار راه می‌‏پیمود ، افسار از دست سوار کار خود کشید و با یک حرکت تند روی‌ دو پا ایستاد و چرخشی‌‏ کرد و با یک تکان سوارش را محکم به زمین کوفت و سپس آرام و بی‌‏حرکت ایستاد. سوار برخاست ، ناراحت و خشمگین در حالی‌ که از درد بخود می‌‏پیچید دوباره سوار شد؛چند قدم پیش آمد.اسب دوباره سرکشی‌ کرد و او را محکم بر زمین کوفت.یکبار و دو بار دیگر این حادثه تکرار شد تا این که فهمید این سرکشی‌ به چه علّت است.

نیّت خود را بر گرداند و برای‌ اعتذار خدمت رسول خدا آمد ، عذر خواهی‌ و طلب‏ بخشایش کرد.رسول خدا به او فرمود حال که متوجّه شده‏ای‌ ، فورا باز گرد و هر که را در راه به قصد تعقیب ما می‌‏آید ، بازگردان.

او باز می‌‏گردد و پیامبر خدا به سوی‌ یثرب شتابان و شتابان‏تر راه می‌‏پیماید تا این‏ که نزدیک و نزدیک‏تر می‌‏شود.مسلمانها چه مهاجرین چه انصار ، مردان و زنان و کودکان به اشتیاق دیدار رسول خدا به استقبال آمده‏اند ، یکباره رسول خدا را از دور می‌‏بینند ، شتابان و مشتاق به سویش می‌‏دوند ، صدای‌ فریادهای‌ تکبیر و تهلیل و صلوات و سلام به اوج می‌‏رسد و رسول خدا در نزدیکی‌ یثرب در دهکده قبا فرود می‌‏آید تا علیّ بن‏ ابی‌ طالب و همراهانش به او ملحق شوند. * * *

هجرت رسول خدا آنقدر پر اهمیّت و عظیم بود که مبدأ تاریخ اسلام شد ، درسی‌‏ شد تا همه انسانها در همه روزگاران به این اسوه الهی‌ و این رسول گرامی‌ تأسّی‌ کنند و همیشه روی‌ به سوی‌ خدا و پای‌ در رکاب هجرت داشته باشند و پیوسته بگویند:

پروردگارا!ما دعوت منادی‌ ایمان را شنیدیم که دعوت می‌‏کرد به پروردگارتان ایمان آورید ، پروردگارا ما ایمان آوردیم ، گناهانمان را بیامرز و سیّئات ما را بپوشان و ما را با نیکان و ابرار از دنیا ببر.خدایا!آنچه به پیامبرانت وعده فرموده‏ای‌ به‏ ما عنایت فرما و ما را در روز قیامت خوار و پست مگردان که‏ تو هرگز خلف وعده نمی‌‏کنی‌.

این چنین با پروردگار خویش راز و نیاز کنند و از او پاسخ بشنوند که:

خدا دعایتان را مستجاب نمود که من هرگز عمل هیچ یک از شما را-چه زن باشد چه مرد-ضایع و بی‌‏اجر نمی‌‏گذارم * پس کسانی‌ که هجرت کردند و از خانه و زندگیشان بیرون‏ رانده شدند و در راه خدا آزار دیدند و اذیّت کشیدند و در راه‏ خدا پیکار و نبرد کردند تا کشته شدند ، خدا سیّئاتشان را بپوشاند و بیامرزد و به بهشتهایی‌ که در زیر درختان انبوهش‏ نهرها جاری‌ است داخلشان کند که این ثواب و هدیه‏ایست‏ الهی‌ و البتّه حسن ثواب پیش خداست * هرگز مباد که آمد و شد چند روزه کافران در شهرها ترا به فریب افکند * چند روزی‌‏ اندک بهره‏مندی‌ بینند و سپس مأوی‌ و جایگاهشان جهنّم است‏ که بد جایگاهی‌ است * امّا برای‌ کسانی‌ که تقوای‌ پروردگارشان‏ را پیشه کردند ، بهشت‏های‌ وسیع و گسترده‏ایست که در زیر باغها و درختان سر بهم آورده‏اش نهرهای‌ پر آبی‌ روان است و در این جایگاه امن و زیبا پیوسته زیست کنند این هدیه‏ایست از سوی‌ خدا برای‌ آنان و البتّه آنچه پیش خداست برای‌ ابرار بهترین است *

ابرار دعوت پیامبر خدا را با گوش جان می‌‏شنوند و در راه خدا هجرت می‌‏کنند و فرا خنای‌ زمین را بس گسترده می‌‏بینند و ابرار همیشه در هجرت به سر برند از دیار ستم‏ و جهل به سرزمین عدل و علم و از بدی‌ به نیکی‌ و از سیّئات به حسنات هجرتی‌ مستمّر دارند و مهاجر واقعی‌ کسی‌ است که از سیّئات هجرت کند.

آیه ‏ای‌ از قرآن کریم‏

.............اِذهُما فِی‌ الغارِ اِذ یَقُولُ لِصاحِبه لاتَحزَن اِنَّ اللَّهَ مَعَنا فَاَنزَلَ اللَّهُ سَکینَتَهُ‏ عَلَیهِ وَ اَیَّدَهُ بجُنُودٍ لَم تَرَوها وَ جَعَلَ کَلِمَةَ الَّذینَ کَفَروُ السُّفلی‌ وَ کَلِمَةُ اللَّةُ هِیَ‏ العُلیا وَ اللَّهُ عَزیزٌ حَکیمٌ. سوره توبه آیه 40

هنگامی‌ که آن دو در غار بودند هنگامی‌ که به همراه و مصاحبش‏ می‌‏فرمود:اندوه مبر که خدا با ماست ، خدا هم آرامش را بر او نازل‏ فرمود و با سپاهیانی‌ که دشمنان نمی‌‏دیدند ، یاریش کرد و کلمه کافران‏ را پست و پایین قرار داد و کلمه خدا بالا و برترین است و خدا همیشه پیروز و حکیم است. بیندیشید و پاسخ دهید.

1-پیامبر خدا چه مدّتی‌ در غار ثور پنهان بود؟

2-وقتی‌ همسفر پیامبر با شنیدن صدای‌ مشرکان به بیم می‌‏افتاد ، پیامبر با چه جمله‏ای‌ او را دلداری‌‏ می‌‏داد؟

3-چه کسانی‌ در مدّت اختفا بر ایشان آب و غذا می‌‏بردند؟

4-توصیه اسلام در مورد امانت و ردّ آن به صاحبش چیست؟

5-چند سؤال دیگر هم طرح کنید.

چه پول با برکتی‌‏

خدا پیامبر را بر انگیخت تا راه و رسم درست زندگی‌ را به مردم‏ بیاموزد و شیوه درست زندگی‌ فردی‌ و اجتماعی‌ را به آنان‏ تعلیم دهد.سنّت و سیره پیامبر بهترین درس زندگی‌ و گفتار و سخنان او بهترین راهنمای‌ انسانهاست.در داستان زیر سیره‏ رسول خدا را در معاشرت ، لباس پوشیدن ، دستگیری‌ و کمک ، رسیدگی‌ به بی‌‏پناهان مشاهده می‌‏کنیم:

لباس رسول خدا کهنه و فرسوده شده بود مقداری‌ پول به حضرت علی‌ داد و فرمود:به بازار برو و یک پیراهن برای‌ من خریداری‌ کن.

حضرت علی‌-علیه السّلام-داستان را چنین بیان می‌‏کند:پولها را از پیامبر گرفتم و به بازار رفتم و با تمام پول که دوازده درهم بود ، پیراهنی‌ خریدم و خدمت پیامبر آوردم.رسول خدا پیراهن را گرفت و مقداری‌ به آن نگاه کرد ، سپس فرمود:آیا پیراهن‏ ارزانتری‌ هم در بازار بود؟دوست دارم از همان ارزانترها بپوشم.آیا فروشنده معامله را فسخ می‌‏کند؟

-نمی‌‏دانم ، می‌‏روم و با او مذاکره می‌‏کنم.پیراهن را برداشتم و نزد فروشنده‏ رفتم ، به او گفتم:این پیراهن را برای‌ پیامبر خریده بودم ، امّا پیامبر دوست دارد لباس‏ ارزانتری‌ تهیّه کند ، آیا شما حاضرید که معامله را فسخ کنید؟

فروشنده پیراهن را گرفت و دوازده درهم را پس داد ، از او تشکّر کردم و به‏ خدمت رسول خدا برگشتم.رسول خدا فرمود:خوب است با هم به بازار برویم و لباس‏ ارزانتری‌ تهیّه کنیم ، به اتّفاق به سوی‌ بازار حرکت کردیم ، در بین راه دخترکی‌ در کنار کوچه نشسته بود و گریه می‌‏کرد.رسول خدا نزدیک رفت و فرمود:دختر خانم!چه شده؟ چرا ناراحتی‌؟چرا گریه می‌‏کنی‌؟

دخترک رسول خدا را می‌‏شناخت ، اشکهایش را پاک کرد و گفت:یا رسول اللّه؛ من خدمتکار(کنیز)یک خانواده هستم ، چهار درهم به من دادند که بر ایشان خرید کنم ، حالا می‌‏بینم که پولها را گم کرده‏ام ، اگر دست خالی‌ به خانه بر گردم از من مؤاخذه‏ می‌‏کنند و مرا کتک می‌‏زنند ، نمی‌‏دانم چه کنم ، جرأت نمی‌‏کنم به خانه برگردم.

پیامبر با مهربانی‌ بسیار به او فرمود:دختر خانم!غصّه نخور ، این چهار درهم را بگیر و هر چه می‌‏خواهی‌ بخر و به خانه برگرد.دخترک پول را گرفت و خوشحال‏ برخاست.

ما هم به راه افتادیم ، به بازار رسیدیم ، پیامبر پیراهن ساده‏ای‌ را به چهار درهم‏ خریداری‌ کرد و همانجا پوشید و خدای‌ را سپاس گفت.

خوب است بدانید که هر وقت پیامبر لباس تازه‏ای‌ می‌‏پوشید ، خدا را این چنین سپاس می‌‏گفت:خدا را شکر که این لباس را به من عنایت فرمود تا بدنم را با آن بپوشانم ، خدایا این لباس را لباس خیر و برکت برای‌ من قرار ده و مرا در آن به سلامت و عافیت نگهدار.

پیامبر گرامی‌ ما هیچ گاه از یاد خدا غافل نمی‌‏شد ، خویشتن را بنده او می‌‏دانست و پیوسته او را به خاطر الطاف و نعمتهای‌‏ بیشمارش ، شکر می‌‏گفت.

وقتی‌ به منزل باز می‌‏گشتیم مردی‌ را دیدیم که لباسهای‌ پاره پاره‏ای‌ بر تن داشت و از مردم استمداد می‌‏کرد و می‌‏گفت:هر کس با پیراهنی‌ تن مرا بپوشاند ، خدا او را با لباسهای‌ بهشتی‌ بپوشاند.پیامبر نزدیک رفت ، لباسی‌ را که خریده بود از تن در آورد و به‏ آن مرد داد و فرمود بپوش ، چند کلمه هم با او صحبت کرد ، مرد خوشحال شد و از پیامبر تشکّر نمود.پیامبر فرمود:هر مسلمانی‌ که برای‌ رضای‌ خدا مسلمانی‌ را بپوشاند تا هنگامی‌ که لباس بر تن آن مسلمان است ، بخشنده لباس در ضمانت و خیر خداوند خواهد بود.

دوباره برگشتیم و پیراهن دیگری‌ به مبلغ چهار درهم خریدیم ، پیامبر آن را پوشید و همان گونه خدای‌ را سپاس گفت.به سوی‌ منزل باز گشتیم ، در میان راه با کمال تعجّب‏ دیدیم که همان دخترک هنوز در کنار کوچه نشسته است.پیامبر نزدیک رفت و پرسید: چرا به خانه نرفتی‌؟مگر خرید نکردی‌؟

-یا رسول اللّه چرا جنس خریدم ، ولی‌ خیلی‌ طول کشیده و دیر شده ، می‌‏ترسم‏ مرا بزنند و بگویند:چرا دیر آمدی‌؟

پیامبر فرمود:غصّه نخور ، من همراه تو می‌‏آیم و ترا شفاعت می‌‏کنم.

دخترک خوشحال شد و برای‌ نشان دادن خانه جلوتر راه افتاد.وقتی‌ به درب‏ خانه رسیدیم پیامبر با صدای‌ بلند به صاحب خانه سلام کرد ، کسی‌ جواب نداد ، دوباره‏ سلام کرد باز هم جوابی‌ نشنید.

«همیشه پیامبر دوست می‌‏داشت که به مسلمانان سلام کند ، به هر کس که می‌‏رسید سلام می‌‏کرد ، چه فقیر و چه غنیّ ، چه کوچک‏ و چه بزرگ ، خوش معاشرت و خوش رو بود ، همیشه تبسمّی‌ بر لب داشت ، هرگز خنده قهقهه نمی‌‏کرد ، همواره متواضع بود بدون این که ذلّتی‌ نشان دهد ، سخی‌ بود ولی‌ هرگز اسراف‏ نمی‌‏ورزید ، دل نازک و رفیق القلب بود و نسبت به همه‏ مسلمانان علاقمند و مهربان بود».

و به خاطر همین تواضع و مهربانی‌ برای‌ سوّمین مرتبه سلام کرد.

کسی‌ پاسخ داد:السّلام علیکم یا رسول اللّه و فورا در خانه را باز کرد.

رسول خدا فرمود:من دو بار دیگر هم سلام کردم ولی‌ جوابی‌ نشنیدم ، آیا صدای‌‏ مرا نمی‌‏شنیدید؟

-چرا یا رسول اللّه!ولی‌ آنقدر آهنگ صدا و دعا و سلام شما را دوست داشتیم‏ که بی‌‏اختیار ساکت ماندیم تا باز هم بشنویم.

پیامبر به اهل خانه فرمود:این دختر دیرتر برگشته ، ولی‌ گویا تقصیری‌ نداشته‏ است ، اینک آمده‏ام که او را شفاعت کنم ، او را ببخشید.

صاحب منزل گفت:یا رسول اللّه به برکت تشریف فرمایی‌ شما ، او را بخشیدیم و در راه خدا آزاد نمودیم.

پیامبر بسیار خوشحال شد و تشکّر کرد و خدای‌ را هم سپاس گفت و در راه‏ بازگشت به من فرمود:یا علی‌!چه دوازده درهم با برکتی‌!دو تن را پوشانید و یک کنیز را آزاد کرد.و راستی‌ اگر رسول خدا همان پیراهن گران قیمت را پوشیده بود ، چگونه‏ می‌‏توانست به دیگران کمک کند؟درباره رسول خدا چه خوب گفته‏اند که:او خفیف المؤونه بود و کثیر المعونه و البتّه هر مسلمانی‌ به پیروزی‌ از آن پیامبر بزرگ باید این چنین باشد. آیه‏ای‌ از قرآن کریم‏

آمِنوُا باللَّهِ وَ رَسوُلِه وَ اَنفِقُوا مِمّا جَعَلَکُم مُستَخلَفینَ فیهِ فَالَّذینَ آمَنُوا مِنکُم وَ اَنفَقوُا لَهُم اَجرٌ کَبیرٌ. سوره حدید آیه 7

به خدا و رسولش ایمان آورید و از آنچه خدا به امانت در اختیارتان‏ نهاده انفاق کنید؛کسانی‌ که از شما ایمان آورند و انفاق کنند ، اجر بزرگی‌ خواهند داشت.

بیندیشید و پاسخ دهید.

1-دخترکی‌ که در مسیر پیامبر خدا نشسته بود ، چرا گریه می‌‏کرد؟پیامبر از او چه پرسید؟او در پاسخ‏ رسول خدا چه گفت؟

2-پیامبر-هنگامی‌ که لباس تازه‏ای‌ می‌‏پوشید-چگونه و با چه عباراتی‌ خدا را شکر می‌‏گفت؟از خدا چه تقاضا می‌‏نمود؟

3-پیامبر درباره ثواب«پوشاندن یک مسلمان در جهت رضای‌ پروردگار متعال»چه فرمود؟

4-رسول خدا بهنگام بازگشت ، دخترک را در چه حالی‌ مشاهده نمود؟با او چه گفتگویی‌ نمود؟

5-سیره رسول خدا در سلام کردن و برخورد با مردم چگونه بود؟آیا می‌‏کوشید که شما هم مانند رسول خدا ، با مؤمنان و مسلمانان مهربان و خوش برخورد باشید؟

6-درباره رسول خدا گفته شد که او«خفیف المؤونه و کثیر المعونه»بود ، مفهوم این جمله را توضیح‏ دهید.

7-ده صفت از صفات پیامبر خدا را بشمارید.

کار و همکاری‌ و تعاون‏

«هر کس که خود را برتر از دیگران بداند و زحمت خود را بر دوش دیگران بیفکند ، مورد خشم و غضب خداست.

لعنت و نفرین باد بر کسی‌ که بار زندگی‌ خود را بر دوش‏ دیگران می‌‏افکند.»

این دو سخن از رسول گرامی‌ اسلام است.او به مسلمانها تعلیم می‌‏دهد که از تنبلی‌ و تن‏پروری‌ بپرهیزند و با سعی‌ و تلاش روزی‌ خود را به دست آورند ، به لطف و مهر خدا ، امید بندند و دنیای‌ خود را پاکیزه و آباد سازند.در زندگی‌ نه تنها بار خود را بر دوش دیگران نیفکنند بلکه باری‌ از دوش دیگر مسلمانان‏[P1}بر دارند و دستی‌ به یاری‌ آنها بگشایند و بدانند که خدا نیکو کاران را دوست می‌‏دارد و اجر آنان را ضایع نمی‌‏سازد.

می‌‏دانید رسول خدا این شیوه نیکو را چگونه به مسلمانها می‌‏آموخت؟آیا تنها با گفتار خود؟نه.............بلکه بیشتر با عمل و رفتار خود ، چون پیامبر به آنچه می‌‏فرمود واقعا ایمان داشت و پیش از آنکه مردم را به کاری‌ فرا خواند ، خود با بصیرت و ایمان به آن‏ عمل می‌‏کرد.مردم هم که صداقت و ایمان او را در گفتار و سیره و رفتارش مشاهده‏ می‌‏کردند ، به او و پیام الهی‌ او علاقمند می‌‏شدند و پیروزی‌ می‌‏نمودند.

برای‌ فهم بیشتر این مطلب ، خوب است در یکی‌ از سفرها با او همراه شویم و شیوه و رفتار او را مخصوصا در همکاری‌ و تعاون از نزدیک بنگریم:

پیامبر آماده حرکت است ، آینه و شانه و مسواک و زاد و توشه سبک و ساده‏ای‌‏ برداشته و به همسفران سفارش می‌‏کند که همه زاد و توشه بر دارند که مبادا در سفر سربار برداشته و به همسفران سفارش می‌‏کند که همه زاد و توشه بردارند که مبادا در سفر سربار دیگران شوند ، هنگام حرکت با اهل بیت و یاران و دوستان به گرمی‌ خداحافظی‌ می‌‏کند و به راه می‌‏افتد.وقتی‌ کاروان حرکت می‌‏کند این چنین دعا می‌‏نماید:

«خدایا!به خاطر تو و به عنایت تو به سفر پرداختم و به سوی‌ تو توجّه کردم و به رحمت تو اعتماد نمودم.خدایا!همه اطمینان و امیدم در این سفر به لطف تو است.مهمّات مرا تو خود کفایت‏ کن و هر چه تو برایم می‌‏پسندی‌ مرا بر آن موفّق کن ، که تو به‏ صلاح من از من آگاه‏تری‌ ، خدایا!پرهیزگاری‌ و تقوی‌ را توشه‏ راهم کن و مرا مورد مغفرت و رحمت خود قرار ده و به هر سوی‌ که روی‌ آورم مرا به خیر و خوبی‌ متوجّه ساز».

در این سفر هم مثل همیشه در آخر کاروان راه می‌‏پیمود ، برای‌ این که مراقب‏ حال ضعیفان و باز ماندگان از کاروان باشد.

در بین راه کاروانیان در منزلی‌ فرود آمدند تا قدری‌ بیاسایند و غذا بخورند ، بارها را از شترها افکندند تا شترها هم بیاسایند ، آنها را رها ساختند تا از خار و علف‏های‌ بیابان بخورند.

-این دستور و سخن پیامبر بود که از همه می‌‏خواست که چهار پایان را در منزلگاههای‌ بین راه سبکبار کنند ، تا آنها هم بیاسایند-هر کس به کاری‌ مشغول شد؛ بعضی‌ مشغول پاکیزه کردن و رفتن منزل و فرش انداختن شدند ، عدّه‏ای‌ دنبال تهیّه آب‏ رفتند ، چند نفری‌ هم گوسفندی‌ را ذبح کردند و مشغول پوست کندن آن شدند.یکی‌ دو نفر هم مراقب شترها بودند ، در این میان پیامبر اکرم فرمود:من هم برای‌ پختن غذا از صحرا هیزم جمع می‌‏کنم.

یاران رسول خدا گفتند:یا رسول اللّه!شما خسته هستید ، استراحت کنید ، ما همه‏ کارها را انجام می‌‏دهیم.

شما چه می‌‏اندیشید؟آیا رسول خدا این پیشنهاد اصحاب را می‌‏پذیرد و برای‌ رفع‏ خستگی‌ استراحت می‌‏کند؟در پاسخ چه می‌‏گوید؟

«خدا دوست ندارد کسی‌ خود را برتر از دیگران بشمارد و زحمت کارش را بر عهده آنان بگذارد.»

این سخن پاسخ رسول خداست ، شما هم مانند من خسته سفر هستید ، همانطور که من در غذا خوردن با شما شریک می‌‏شوم ، باید در کار کردن هم با شما شریک باشم. این رسم مسلمانی‌ نیست که من استراحت کنم و شما زحمت بکشید ، نخیّر!من هم باید مانند شما کاری‌ انجام دهم.برخاست و مشغول جمع‏آوری‌ هیزم شد.بدین ترتیب با صفا و صمیمیّت و تعاون همه با هم کوشیدند تا غذا آماده شد و با کمال یگانگی‌ و مهر و رأفت‏ دور هم نشستند و غذا خوردند. * * *

پیامبر اسلام با آن همه مقام و موقعیّت الهی‌ و اجتماعی‌ ، درست مانند یکی‌ از مسلمانان معمولی‌ زندگی‌ می‌‏کرد.خوراک و پوشاکش مانند سایر مسلمانان ، بلکه گاهی‌‏ ساده‏تر و کم قیمت‏تر بود.کارهای‌ شخصی‌ خویش را غالبا خود انجام می‌‏داد:کفش و لباسش را وصله میزد ، در کارهای‌ منزل کمک می‌‏کرد ، با مشک آب به منزل می‌‏آورد ، گاهی‌ غذا درست می‌‏کرد ، در نگهداری‌ بچه‏ها کمک می‌‏نمود.درب منزل را گاه خود باز می‌‏کرد.در آسیا کردن گندم و جو و نان پختن همکاری‌ می‌‏نمود ، شیر حیوانات را می‌‏دوشید و به آنان آب و علف می‌‏داد ، با چهره گشاده با مردم روبرو می‌‏شد ، با تبسّم‏ صحبت می‌‏کرد ، می‌‏کوشید تا به همه ، حتّی‌ به کودکان و نوجوانان سلام کند و می‌‏فرمود: من به کودکان سلام می‌‏کنم تا تکریم و احترام کودکان در امّت من سنّت حسنه‏ای‌ باشد و مسلمانان به کودکان سلام کنند و آنان را احترام نمایند ، تندخو و بدزبان نبود.وقتی‌ در حضور او از کسی‌ بدگویی‌ می‌‏کردند ، ناراحت می‌‏شد و می‌‏فرمود:بس کنید ، سخن‏ دیگری‌ بگویید.با همه مسلمانان مهربان و دلسوز بود و به یاری‌ آنها می‌‏شتافت و از این‏ که کار شخصی‌ خود را بر دیگری‌ تحمیل کند سخت پرهیز داشت.

روزی‌ جمعی‌ از مسلمانان که از سفر بازگشته بودند ، خدمت پیامبر رسیدند و از یکی‌ از همسفران خود تعریف بسیار کردند ، گفتند:چه مرد دیندار و باتقوایی‌!هیچ آزار و اذیّتی‌ به کسی‌ نداشت.وقتی‌ در بین راه در منزلی‌ پیاده می‌‏شدیم فورا آبی‌ جستجو می‌‏کرد و وضو می‌‏گرفت و در گوشه‏ای‌ مشغول نماز می‌‏شد.جز نماز و دعا کاری‌ نداشت.

پیامبر پرسید:اگر او در بین راه رفتارش این چنین بود ، پس چه کسی‌ کارهایش‏ را انجام می‌‏داد؟چه کسی‌ بار شترش را می‌‏افکند؟چه کسی‌ برایش آب وغذا می‌‏آورد؟ چه کسی‌ برایش غذا درست می‌‏کرد؟چه کسی‌ بار شترش را می‌‏بست؟.....؟

-یا رسول اللّه!همه این کارها را ما افتخارا انجام می‌‏دادیم.

-شماها یقینا بهتر از او هستید و در نزد خدا مقام عالیتری‌ دارید ، این درست‏ نیست که یک مسلمان زحمت کارهایش را بر عهده دیگران بیندازد و خودش به خیال‏ خود به عبادت پردازد ، نماز و دعا به جای‌ خود از بهترین عبادتها هستند ولی‌ کار و تلاش‏ هم عبادت بزرگی‌ است.خدمت به خلق خدا هم عبادت بزرگی‌ است. * * *

اکنون شما بیندیشید چگونه خدمت به خلق خدا می‌‏کنید؟در چه کارهایی‌ تعاون و همکاری‌ دارید؟آیا بر این تصمیم هستید که وظیفه خود را در مدرسه و منزل بخوبی‌ انجام‏ دهید و زحمتی‌ بر دوش دیگران نگذارید؟آیا می‌‏کوشید باری‌ از دوش پدر و مادر و دیگران بردارید و خود هرگز سربار کسی‌ نباشید؟و در یک سخن ، این سنّت رسول خدا را چگونه در عمل پیاده می‌‏کنید؟

آیه‏ ای‌ از قرآن کریم‏

تَعاوَنُوا عَلَی‌ البرِّ وَ التَّقوی‌ وَ لاتَعاوَنُوا عَلَی‌ الاِّثمِ وَ العُدوانِ. سوره مائده آیه 2

در کار نیک و تقوی‌ با یکدیگر یاری‌ و همکاری‌ کنید ولی‌ در گناه و تعدّی‌ و ستم به یکدیگر یاری‌ ندهید. بیندیشید و پاسخ دهید.

1-معمولا پیامبر چه چیزهایی‌ را در سفر با خود بهمراه می‌‏برد؟می‌‏توانید بگویید که برداشتن این‏ چیزها نشانه چه صفتی‌ از صفات رسول خداست؟

2-پیامبر هنگام حرکت برای‌ سفر ، به همسفران چه سفارش می‌‏فرمود؟.............چرا؟

3-سیره پیامبر-در ارتباط با دوستان و یاران و اقوام-قبل از حرکت برای‌ سفر چه بود؟این‏ روش پیامبر چه درسی‌ به ما می‌‏آموزد؟

4-هنگام حرکت کاروان ، پیامبر چه دعایی‌ می‌‏فرمود؟متن دعای‌ ایشان را بگویید.

5-معمولا پیامبر در چه قسمتی‌ از کاروان حرکت می‌‏نمود؟.............از این انتخاب منظورش چه بود؟

6-دستور پیامبر در مورد چهار پایان ، در منزلگاههای‌ بین راه چه بود؟

7-رسول خدا چه کاری‌ را برای‌ تهیه غذا پذیرفت؟در این مورد اصحاب به رسول خدا چه گفتند؟او در پاسخ به آنها چه فرمود؟

8-سیره رسول خدا در مورد معاشرت و تکریم کودکان چگونه بود؟

9-اگر در حضور پیامبر از کسی‌ بدگویی‌ می‌‏کردند ، پیامبر چه می‌‏فرمود؟

10-پیامبر از کسانی‌ که از همسفر خود تعریف می‌‏کردند ، چه پرسید و به آنها درباره همسفرشان چه‏ گفت؟

کار و کوشش تا بی‌‏نیازی‌‏

«سؤال کردن»در فرهنگ اسلامی‌ دو معنا و دو کاربرد اصلی‌ دارد:یکی‌ به معنای‌‏ «پرسیدن» ، کسی‌ که چیزی‌ را نمی‌‏داند می‌‏پرسد ، از عالمی‌ ، از دانایی‌ سؤال می‌‏کند تا آن‏ را بداند و البتّه سؤال کردن به این معنی‌ بسیار خوب و پسندیده است ، هر کس که‏ نمی‌‏داند باید از اهل خبره سؤال کند تا بداند و آگاه شود.در سخنان پیشوایان دین آمده‏ است که:درهای‌ علم و دانش به روی‌ شما بسته است و کلید این درهای‌ بسته«سؤال‏ کردن»است.

دیگر«سؤال کردن»به معنای‌«کمک خواستن و از دیگران چیزی‌ به رایگان‏ طلب کردن است»و به کسی‌ که گدایی‌ می‌‏کند«سائل»می‌‏گویند.این نوع سؤال کردن در بینش اسلامی‌ ما بسیار زشت و ناپسند است ، تا آنجا که مردی‌ از پیامبر پرسید که: یا رسول اللّه!عملی‌ به من بیاموز که یقین کنم من با انجام آنها در زمره بهشتیان هستم ، پیامبر در پاسخش به سه نکته مهم اشاره فرمود و گفت:اگر می‌‏خواهی‌ در آخرت ، در زمره بهشتیان باشی‌ ، باید به این سه امر همیشه متعهّد و پای‌‏بند باشی‌:

1-بیهوده خشمگین نشوی‌.2-هرگز از مردم سؤال نکنی‌. 3-برای‌ مردم همان چیزی‌ را بپسندی‌ که بر خود می‌‏پسندی‌.

و نیز پیامبر فرمود:هر کس از مردم سؤال کند در صورتی‌ که قوت و غذای‌ یکی‌‏ دو روزش را داشته باشد ، خدا در قیامت او را با چهره‏ای‌ زشت محشور می‌‏فرماید.

پیامبر اکرم عزّت و شرافت انسانی‌ مسلمین را آن قدر دوست می‌‏داشت که اجازه‏ نمی‌‏داد آبروی‌ خود را پیش این و آن بریزند و در غیر ضرورت و اضطرار لب به سؤال‏ بگشایند و حاجت از غیر خدا بخواهند و می‌‏فرمود:مؤمن حقّ ندارد خود را ذلیل کند.با آن که در موارد لزوم به افراد نیازمند کمک و مساعدت می‌‏فرمود ولی‌ دوست نداشت مؤمنی‌‏ عزّت و شرافت و آبروی‌ خود را-حتّی‌ پیش او که پیامبر خدا بود-بریزد و اظهار حاجت‏ و نیازمندی‌ کند و با تأکید می‌‏فرمود:هر کس بی‌‏نیازی‌ بورزد و سؤال نکند و فقط راز دل‏ با خدای‌ خود بگوید ، خدا او را بی‌‏نیاز می‌‏سازد ، ولی‌ کسی‌ که بی‌‏جهت از این و آن سؤال‏ کند و آبروی‌ خویش را بریزد ، خدا هم درهای‌ فقر و نیازمندی‌ را به روی‌ او می‌‏گشاید.

برای‌ فهم بهتر این مطلب و آشنایی‌ بیشتر با سنّت عزّت آفرین و انسان‏ساز رسول خدا به کیفیّت برخورد او با این مرد توجّه کنید:

مدّتی‌ بیکار بود و بیکاری‌ فقر و تهیدستی‌ آورده بود ، همه راهها را به روی‌ خود بسته می‌‏دید ، راه چاره‏ای‌ به نظرش نمی‌‏رسید.موضوع را با همسرش در میان نهاد و با او به مشورت پرداخت.

همسرش گفت:رسول خدا مهربان و کریم و بخشنده است ، خوب است خدمت‏ او برسی‌ و شرح حال خودت را بگویی‌ و از او کمکی‌ بخواهی‌ ، این پیشنهاد را پذیرفت ، برخاست و خدمت رسول خدا رسید.سلام کرد و شرمگین در گوشه‏ای‌ نشست.رسول‏ اکرم نگاهی‌ به چهره او افکند و با یک نگاه همه چیز را فهمید.پیش از آنکه آن مرد از گرفتاری‌ و تنگدستی‌ خود چیزی‌ بگوید و لب به سؤال بگشاید پیامبر لب به سخن گشود و خطاب به همه افرادی‌ که در حضورش بودند گفت:

«هر کس چیزی‌ بخواهد کمکش می‌‏کنیم ولی‌ اگر بی‌‏نیازی‌‏ بورزد و دست نیاز پیش مخلوق دراز نکند و در کار کردن بیشتر بکوشد ، خدا نیازش را برطرف می‌‏سازد.»

سخن کوتاه و پر معنای‌ رسول خدا در دل مرد بینوا نشست ، منظور آن حضرت‏ را فهمید ، از جا برخاست ، خداحافظی‌ کرد و به منزل بازگشت.همسرش که در انتظار بود ، جویای‌ حال شد.مرد گفت:خدمت رسول خدا که رسیدم قبل از این که چیزی‌‏ بگویم ، او فرمود:هر کس چیزی‌ بخواهد کمکش می‌‏کنیم ولی‌ اگر بی‌‏نیازی‌ بورزد و دست‏ نیاز پیش مخلوق دراز نکند ، خدا نیازش را برطرف می‌‏سازد.فکر می‌‏کنم به حال و کار من نظر داشت ، به همین جهت چیزی‌ نگفتم و به منزل برگشتم.بنابراین فرمایش پیامبر ، باید خودمان چاره‏ای‌ بیندیشیم.

یکی‌ دو روز را با مشقّت و گرفتاری‌ گذراندند امّا هر چه فکر کردند ، کار مناسب‏ و چاره راهگشایی‌ به نظرشان نرسید ، ناچار دوباره تصمیم گرفتند که خدمت پیامبر برسد و شرح حال خود را بگوید و کمکی‌ درخواست کند.

دوباره خدمت رسول خدا رسید ، سلام کرد و شرمگین در حضور پیامبر نشست ، منتظر بود که فرصتی‌ پیش آید و مطلب را با رسول خدا در میان بگذارد.ولی‌ رسول خدا که برای‌ عزّت و آبرو و کار و ابتکار یک انسان ارزش فراوانی‌ قائل بود نگذاشت آن‏ مرد خود را شرمنده کند و در حضور پیامبر خدا اظهار حاجت نماید و قبل از آن که مرد لب به سخن گشاید همان جمله دیروز را تکرار فرمود و گفت:

«هر کس چیزی‌ بخواهد کمکش می‌‏کنیم ولی‌ اگر بی‌‏نیازی‌‏ بورزد و دست نیاز پیش مخلوق دراز نکند و در کار کردن بیشتر بکوشد ، خدا نیازش را برطرف می‌‏سازد.»

گفتار رسول خدا ایمان و اطمینان را در دل آن مرد تقویت کرد و ارزش عزّت و شرف و آبرو را برایش روشن‏تر نمود ، از سؤال منصرف شد و به منزل بازگشت. همسرش که از فقر و بی‌‏چیزی‌ به ستوه آمده بود و در انتظار کمک رسول خدا نشسته‏ بود ، با بازگشت و دست خالی‌ شوهرش روبرو شد ، شوهر جریان ملاقات خود را و سخن‏ پیامبر را با همسرش در میان نهاد و یکی‌ دو روز دیگر با رنج و تهیدستی‌ گذراندند و در فکر چاره شدند.فکرشان به جایی‌ نرسید ، سرانجام تصمیم گرفتند که خدمت رسول خدا برسد و ناچار مطلب را با او بگوید و کمک بخواهد.

برای‌ مرتبه سوّم خدمت رسول خدا شرفیاب شد ، جدّا تصمیم گرفته بود که رنج و تهیدستی‌ و گرفتاریهایش را برای‌ آن حضرت شرح دهد و ناچاری‌ خود را بیان کند و یاری‌ و کمک بخواهد.ولی‌ تا نگاهش در چهره رسول خدا افتاد شرم و حیا سراسر وجودش را فرا گرفت و مدّتی‌ آرام در کناری‌ نشست.در این اندیشه بود که چه بگوید که‏ سخنان عزّت آفرین رسول خدا را شنید که با آهنگی‌ لبریز از یقین و امید می‌‏گوید:

«هر کس که کمکی‌ بخواهد کمکش می‌‏کنیم.............ولی‌ اگر.............بیشتر بکوشد ، خدا نیازش را برطرف می‌‏کند.»

برخاست ، نگاه پر مهر و سپاسی‌ به چهره رسول خدا افکند-گویا احساس کرده‏ بود که رسول خدا آبرو و عزّت او را بیش از هر چیز دوست می‌‏دارد و نمی‌‏خواهد او عزّت و آبروی‌ خود را به این سادگی‌ از کف بنهد-خداحافظی‌ کرد و به منزل برگشت. سخنان رسول خدا سستی‌ و شکّ و تردید و یأس و ناامیدی‌ را از دلش کاملا پاک کرده‏ بود ، قدرت و قاطعیّت در دلش زنده شده بود ، با اعتماد به خدا تصمیم گرفت بکوشد و در هر صورت کاری‌ به دست آورد و نیاز خود را با کار و دسترنج خود برطرف سازد ، با دست خالی‌ و دلی‌ پر امید وارد منزل شد و موضوع را با یقین و اطمینان با همسرش در میان نهاد.............

فردا صبح زود از منزل بیرون آمد و به صحرا رفت.با جدیّت و کوشش تا عصر پشته بزرگی‌ از هیزم جمع‏آوری‌ کرد و با طنابی‌ که همراه آورده بود بست و بر دوش‏ گرفت و به سوی‌ شهر برگشت ، هیزمها را فروخت و مقداری‌ غذا خرید و مسرور و شادمان روانه خانه شد.خانواده که به انتظارش بودند ، خوشحال به استقبال پدر شتافتند. با صفا و صمیمیّت دور هم نشستند و غذا خوردند و لذّت کار و کوشش و اعتماد به خدا را چشیدند.

فردا صبح ، زودتر و مصمّم‏تر به سوی‌ صحرا حرکت کرد و با تلاش بیشتر پشته‏ بزرگتری‌ از هیزم تهیّه کرد و بر دوش گرفت و به شهر آورد.تا مدّتی‌ همین گونه به کار ادامه داد.

تدریجا تیشه‏ای‌ و حیوان باربری‌ هم تهیّه کرد.کارش روز به روز بهتر شد تا آنجا که از مال خویش انفاق می‌‏کرد و به یاری‌ درماندگان می‌‏شتافت و لذّتی‌ که خود از کار و ابتکار و تلاش برده بود برای‌ آنها باز می‌‏گفت و آنها را تشویق به کار می‌‏نمود.

روزی‌ رسول خدا را ملاقات نمود ، به یاد آن روزهای‌ سخت و آن سخنان ارجمند و نیرو بخش رسول خدا افتاد که چگونه عزّت و آبرویش را نگهداری‌ فرمود ، گفت:یا رسول اللّه!کار خوبی‌ دارم ، وضع زندگیم نیز کاملا خوب شده است.

رسول خدا تبسم مهرآمیزی‌ فرمود و گفت:نگفتم هر کس بی‌‏نیازی‌ بورزد ، خدا نیازش را برطرف خواهد کرد.این وعده خداست که بحقّ وعده داده است و البّته اجر و ثواب و عاقبت نیکو هم به او عطا می‌‏فرماید. * * *

دیدید که در نگاه پیامبر عزّت و شرف انسانی‌ چقدر ارزشمند است و سؤال‏ کردن چه مقدار ناپسند و نارو است؟بر عکس کار و کارگر در بینش اسلامی‌ ما از اهمیّت‏ ویژه‏ای‌ برخوردارند و بالاخصّ کارهای‌ مفید تولیدی‌.آن قدر کار ارزشمند است که از عبادتها و بلکه از بهترین عبادتها شمرده می‌‏شود.پیامبر اکرم فرمود:عبادت هفتاد جزء دارد و بهترین آن کار است ، کاری‌ که با آن روزی‌ حلال طلب شود.

امام باقر علیه السّلام فرمود:هر کس کار کند و بکوشد تا از سؤال کردن از مردم‏ بی‌‏نیاز باشد و بتواند در مخارج خانواده‏اش توسعه دهد و به همسایگانش هم کمک نماید در آخرت وقتی‌ وارد محشر می‌‏شود ، صورتش همانند ماه شب چهارده می‌‏درخشد.

امام صادق علیه السّلام فرمود:کسی‌ که برای‌ کسب روزی‌ خانواده‏اش تلاش‏ می‌‏کند همانند کسی‌ است که در راه خدا جهاد می‌‏نماید. آیه‏ای‌ از قرآن کریم‏

فَاِذا قُضِیَتِ الصَّلوةُ فَانتَشروُا فِی‌ الاَرضِ وَ ابتَغُوا مِن فَضلِ اللَّه. سوره جمعه آیه 10

هنگامی‌ که نماز پایان یافت در زمین پراکنده شوید ، و فضل و رحمت‏ خدا را جستجو کنید.(برای‌ بدست آوردن روزی‌ تلاش کنید.)

بیندیشید و پاسخ دهید.

1-«سؤال کردن»یعنی‌ چه؟هر دو معنا را که در درس آمده است ، بیان کنید.

2-کلید گشودن درهای‌ بسته علم و دانش ، چیست؟.............توضیح دهید که چگونه.

3-پیامبر در پاسخ آن مرد که درخواست کرد که به او عملی‌ بیاموزد ، چه فرمود؟

4-آن کسی‌ که سؤال کند در حالی‌ که قوت و غذای‌ یکی‌ دو روزش را داشته باشد ، در قیامت چگونه‏ محشور می‌‏شود؟

5-پیامبر به آن مرد که برای‌ سؤال به حضور پیامبر آمده بود ، چه فرمود؟

6-سخنان امید آفرین پیامبر چگونه راه تلاش و کار را برای‌ او گشود؟

7-سخن پیامبر درباره کار کردن و بدست آوردن روزی‌ حلال چیست؟

8-سخن امام باقر علیه السّلام درباره کوشش و کار چیست؟مفهوم آن را توضیح دهید.

9-امام صادق-علیه السّلام-چه کسانی‌ را همانند جهادگران در راه خدا شمرده است؟

منبع مطلب : www.ibrahimamini.com

مدیر محترم سایت www.ibrahimamini.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.