نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را

نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را را از سایت نکس درجه دریافت کنید.

ادبیات فارسی(2)

معنی شعر

علی ای همای رحمت

علی ای هما ی   رحمت تو چه آیتی خدا خدارا                                                                                                             ****                                                                                                    که به   ماسوافکندی   همهسایه   هما   را

معنی: علی(ع)، ای که همچون پرنده خوشبختی و سعادت هستی، تو چه نشانه ای از خداوند هستی که سایه مهر و سعادت را بر سر همه موجودات قرار داده ای

دلاگرخداشناسی   همه   دررخعلیبین                                                                                                                             ****                                                                                                    به علیشناختم   من   ،   بهخداقسم، خدا   را

معنی: ای انسان اگر می خواهی خدارا بشناسی، خدا را در وجود علی(ع) ببین زیرا من به خدا قسم می خورم که که خدا را به واسطه علی(ع) شناختم

مگر   ای   سحاب   رحمت   تو   بباری   ارنه   دوزخ                                                                                                ****                                                                                                    به   شرار   قهر   سوزد   همه   جانماسوارا

معنی: مگر تو ای علی(ع) که چون ابر رحمت هستی بر آتش دوزخ بباری وگرنه شعله های عذاب الهی جان تمامی مخلوقات را خواهد سوزاند

برو    ای   گدا ی   مسکین    در   خانه یعلی   زن                                                                                                      ****                                                                                                    که نگین   پادشاهی   دهد   از   کرم   گدا   را

معنی: ای گدای بیچاره و مسکین برو و به حضرت علی(ع) متوسل شو و از او کمک بخواه زیرا حضرت علی(ع) از روی کرم و بخشش انگشتر پادشاهی را به گدای مسکین هدیه می کند

به جز ازعلی که   گوید   به   پسر   که   قاتلمن                                                                                                                          ****                                                                                           چواسیرتوست   اکنون به اسیر کنمدارا؟

معنی: چه کسی جز حضرت علی(ع) که به فرزندش بگوید: حالا که قاتل من اسر و گرفت توست با او به مهربانی رفتار کن

بهجز   از   علی    که   آرد   پسری   ابوالعجایب                                                                                                                     ****                                                                                                        که   علم   کند   به عالم   شهدای   کربلا   را؟

معنی: به جز حضرت علی(ع) چه کسی پسری شگفت آورچون امام حسین(ع) تربیت می کند که بتواند در تمام دنیا شهدای کربلا را معروف و مشهور کند

چو   بهدوست   عهد   بندد    ز   میان   پاک بازان                                                                                                         ****                                                                                                    چو   علی    که   می تواندکه   به سر     برد     وفارا؟

معنی: چون با خداوند عهد و پیمان ببندد چه کسی از میان عاشقان واقعی می تواند همچون حضرت علی(ع) پیمانش را به پایان برساند

نه   خدا   توانمش   خواند      نه    بشر    توانمش گفت                                                                                                        ****                                                                                                    متحیّرمچه   نامم   شه   ملک    لا فتی   را؟

معنی: من حضرت علی(ع) را خدا نمی توانم بنامم و همچنین ایشان را انسان عادی نمی دانم. در شگفتم که پادشاه سرزمین جوان مردی(حضرت علی(ع)) را چه بنامم

به   دو   چشم   خون   فشانم، هله   ای    نسیم   رحمت                                                                                           ****                                                                                                    که   ز   کوی   اوغباریبهمنآر   توتیا   را

معنی: ای نسیم رحمت ، تو را به چشمان خوت بارم قسم می دهم که از درگاه حضرت علی(ع) غباری برای روشنایی و درمان چشمانم بیاوری

به   امید   آنکهشاید   برسد   به   خاک   پایت                                                                                                                            ****                                                                                                    چه   پیام   هاسپردم، همه سوز   دل،صبارا

معنی: به امید آن که پیام های سوزناکم به خاک پای تو برسد، چه پیام های پر سوز و گدازی به باد صبا سپردم تا آن ها را به خاک پای تو برساند

چو   تویی   قضای   گردان، به   دعای   مستمندان                                                                                                        ****                                                                                                    که   زجان   ما   بگردان    ره   آفت   قضارا

معنی: ای علی(ع) چون تو تغییر دهنده ی قضا و پیشامد های ناگوار هستی ، به حق دعای نیازمندان و دل آزردگان پیشامد های بد را از ما دور گردان

چه زنم   چو   نای   هر   دم، ز نوای    شوق   او   دم؟                                                                                     ****                                                                                                    که لسان غیبخوش تر بنوازد ایننوا را

معنی: چرا باید من مانند نی همواره از شوق حضرت علی(ع) سخن بگویم؟    چرا که حافظ بهتر از من این آواز را خوانده است

« همه    شب   در   این   امیدم   که   نسیم   صبحگاهی                                                                                                     ****                                                                                                    به         پیام    آشنایی    بنوازد      آشنا     را»

معنی: تمام شب در امید به سر می برم که نسیم صبح با پیامی از حضرت علی(ع) من را مورد نوازش قرار دهد

ز   نوای    مرغ    یا   ححق   بشنو   که   در   دل    شب                                                                                                          ****                                         غم    دل    به   دوست    گفتن   چهخوش است   شهریارا

معنی: ای شهریار از آواز مرغ حق در میان شب بشنو که می گوید ای شهریار درد و دل خود را در میان شب به دوست گفتن خوش و دلپذیر است. ایران

منبع مطلب : addmn.blogfa.com

مدیر محترم سایت addmn.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

متحیّرم چه نامم شه مُلک لا فتی را ...

سروده شهریاردوران وملک الشعرای آذربایجان در منقبت امام پرهیزگاران حضرت علی ابن ابی طالب(ع)

«متحیّرم چه نامم شه مُلک لا فتی را»

«بیت الغزل» استاد شهریار آنگاه که از سر ذوق می سراید: «نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت / متحیّرم چه نامم شه مُلک لا فتی را» یادآور کلام امام شافعان است که قریب به یکهزارو سیصد سال پیش در آغازین سال های حاکمیت عبّاسیان، که از هیچ جور و جنایتی بر خاندان پیامبر و پیروان علی و اولادش علیهم السلام دریغ نمی ورزیدند، بر صفحه تاریخ به یادگار گذاشت. امام شافعان در وصف علی (ع) می سراید:

قَالُوا: تَرَفَّضتَ  قُلتُ: کَلَّا             مَا الَّرفضُ دینی وَ لا إعتِقادی

لکِن تَوَلَّیتُ غَیرَ شَکٍّ                         خَیرَ إمَامٍ وَ خَیرَ هَادی

إن کَانَ حُبُّ الوَلِیِّ رَفضاً                        فإنََّنی أرفَضُ العِباد.

-گویند: تو رافضی و مرتد شدی، گویم: هرگز رفض و ارتداد آیین من نیست

- اما بی شک من بهترین امام و بهترین راهنما را دوست دارم

- اگر محبت علی(که دوست خداست) دلیل بر رفض و بی دینی است، دنیا بدانند که من بی دین ترین مردمانم.

آنگاه، سید محمد حسین بهجت تبریزی، موسوم به شهریار با پیروی از پیشینه ای به بلندای تاریخ است که عارفانه، صدا را در آسمانها طنین انداز می نماید و می سراید:

«علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را

که به ماسوا فکندی همه سایه هما را

دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین

به علی شناختم من به خدا قسم خدا را

به خدا که در دو عالم اثر از فنا نماند

چو علی گرفته باشد سر چشمه بقا را

مگر ای سحاب رحمت تو بباری ارنه دوزخ

به شرار قهر سوزد همه جان ماسوا را

برو ای گدای مسکین در خانه علی زن

که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را

بجز از علی که گوید به پسر که قاتل من

چو اسیر تست اکنون به اسیر کن مدارا

بجز از علی که آرد پسری ابوالعجائب

که علم کند به عالم شهدای کربلا را

چو به دوست عهد بندد ز میان پاکبازان

چو علی که میتواند که بسر برد وفا را

نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت

متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را

بدو چشم خون فشانم هله ای نسیم رحمت

که ز کوی او غباری به من آر توتیا را

به امید آن که شاید برسد به خاک پایت

چه پیامها سپردم همه سوز دل صبا را

چو تویی قضای گردان به دعای مستمندان

که ز جان ما بگردان ره آفت قضا را

چه زنم چونای هردم ز نوای شوق او دم

که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را

«همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی

به پیام آشنائی بنوازد آشنا را»

ز نوای مرغ یا حق بشنو که در دل شب

غم دل به دوست گفتن چه خوشست شهریارا».

قربانعلی مهری متانکلایی

دبیر هیأت بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین مجلس

20 رمضان 1436

منبع مطلب : www.ghorbanalimehri.ir

مدیر محترم سایت www.ghorbanalimehri.ir لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

توضیحات درس اول کتاب ادبیات سال دوم متوسطه همای رحمت

همای رحمت

علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را                          که به ما سوا فکندی همه سایه ی هما را

علی : شبه جمله ، منادا

هما : نماد سعادت ، مرغ سعادت ، پرنده ای از راسته ی شکاریان که در قدیم آن موجب سعادت می دانستند .

همای رحمت : اضافه تشبیهی ، رحمت و بخشش خدا را به این پرنده تشبیه شده ، استعاره از حضرت علی (ع)

تو چه آیتی خدا را

آیت : نشانه

را : برای ، نشانه ی متممی

که : زیرا که ، که تعلیل ، علّت را بیان می کند

ماسوا : ما سوی الله : همه چیز به غیر از خدا ، همه ی مخلوقات ، کائنات

را : مفعولی

مصراع دوم تلمیح دارد به این که هرگاه پادشاهی جانشینی نداشت هما را به پرواز درمی‌آورند . آن گاه که این پرنده فرود می آمد بر سر هر کس که می نشست پادشاه می شد .

معنی : علی ای مرغ سعادت تو نشانه‌هایی از خدا داری زیرا که سایه ی خوشبختی و رحمت الهی را برسر همه ی موجودات عالم افکنده‌ای و آیت و مظهر رحمت پروردگاری .

دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین                               به علی شناختم من به خدا قسم خدا را

دل : شبه جمله ، منادا

در رخ کسی دیدن : یعنی به چیزی توجّه کردن

را : مفعولی

خداشناسی به کمال نخواهد رسید مگر از طریق علی(ع)

معنی : شاعر خطاب به دل که کانون معرفت و شناخت است می‌‌گوید اگر خدا را می‌‌شناسی پس به چهره ی ملکوتی علی بنگر تا جلوه ‌گاه حق تعالی را ببینی سوگند به خدا من به وسیله و به واسطه ی او که حجّت حق است خدای نادیده را شناختم .

مگر ای سحاب رحمت تو بباری ارنه دوزخ                       به شرار قهر سوزد همه جان ما سوا را

مگر : امید است ، ان شاء الله ، خدا کند که

سحاب رحمت‌ : اضافه تشبیهی ، استعاره از وجود پر فیض و برکت حضرت علی (ع)

ارنه : مخفّف اگر نه

شرار قهر : اضافه ی تشبیهی ، شعله‌های آتش عذاب

را : مفعولی

برشفاعت حضرت علی در روز قیامت از تمامی پیروان خود دلالت دارد .

معنی : اگر لطف علی نباشد قهر دوزخ همه را خواهد سوزاند .

برو ای گدای مسکین در خانه ی علی زن                           که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را

تلمیح دارد : آیه ی 5 سوره ی مائده « انَّما ولیّکم الله و رسوله وَ الّذین آمنوا الّذین یقیمون الصّلوة و یؤتون الزّکوة و هم راکعون »

نگین پادشاهی : مقصود بخشش فراوان

در خانه ی کسی را زدن : کنایه از کمک خواستن از کسی

کرم : لطف

را : به ، نشانه ی متممی

معنی : ای گدای بیچاره برو و در خانه علی را بزن و از علی کمک بخواه زیرا که او از روی لطف و بخشش بسیار، فراوان می‌‌بخشد .

به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من                    چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا ؟

استفهام انکاری ( سؤالی که جوابش منفی باشد)

تلمیح به داستان ضربت خوردن حضرت علی (ع) به دست ابن ملجم مرادی دارد .

پسر منظور امام حسن (ع) است .

قاتل : ابن ملجم مرادی

مدارا : به مهربانی رفتار کردن

معنی : به غیر از حضرت علی (ع) چه کسی به پسرش می گوید که با قاتل من وقتی اسیر توست با ملایمت و مهربانی صحبت کن ؟

به جز از علی که آرد پسری ابوالعجایب                      که علم کند به عالم شهدای کربلا را؟

تلمیح دارد به حادثه ی کربلا

ابوالعجایب : صاحب شگفتی ها ، کسی که کارهای شگفت انگیز می کند ، منظور امام حسین(ع)

ابو : پدر ، صاحب

العجایب : جمع عجیبه ، شگفتی ها

استفهام انکاری

واج آرایی مصوّت / ا /

را : مفعولی

عَلم کردن : برپا کردن ، کنایه از مشهورکردن ، به نام و شهرت رسانیدن ، در معرض دید همگان قرار دادن ، زیرا علم به معنای پرچم و نشانه است

عَلم و عالم : جناس ناقص افزایشی

معنی : به جز علی(ع) چه کسی می‌‌تواند پسری به دنیا آورد که واقعه ی کربلا را به وجود آورد .

چو به دوست عهد بندد ز میان پاک بازان                     چو علی که می‌‌تواند که به سر برد وفا را؟

تلمیح به شب هجرت حضرت رسول اکرم (ص) که حضرت علی (ع) به جای ایشان خوابیدند و اوج وفای به عهد را نمایان ساخت .

استفهام انکاری

معنی : وقتی با خدا عهد و پیمان می‌‌بندد در میان عاشقان خدا ، مانند علی (ع) چه کسی می‌‌تواند پای بند به عهد و پیمان خود باشد .

نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت                   متحیّرم چه نامم شه ملک لافتی را ؟

مبالغه ی شاعرانه در بیان عظمت و شخصیّت و کمالات فراوان حضرت علی (ع) است که او را در مرتبه ای برتر از صالحان و دیگر بندگان خدا قرار داده و گرنه حضرت علی (ع) هم از لحاظ جسمانی بشر است ( عجز شاعر در توصیف حضرت علی (ع) دارد . (

تلمیح دارد به داستان غزوه ی احد

شه ملک لافتی : شاه سرزمین فتح نشدنی اشاره به خبری درباره بزرگواری و دلاوری امیرمؤمنان که در غزوه ی احد در فضای آسمان پیچیده شده بود .

معنی : نه خدا و نه انسان می توانمش نامید ، در تعجّبم که چه اسمی بر پادشاه جنگ آوری و شجاعت بگذارم .

تلمیح دارد به جمله : لافتی الّا علی و لاسیف الا ذوالفقار

به دو چشم خون فشانم هله ای نسیم رحمت                   که ز کوی او غباری به من آرتوتیا را

چشم و توتیا : مراعات نظیر

چشم خون فشان : کنایه از گریان بودن

هله : آگاه باش ، صوت تنبیه ( : کلمه ای که برای آگاه کردن به کار می رود . )

نسیم رحمت : اضافه ی تشبیهی ، رحمت خداوند را به نسیم تشبیه شده است ، مورد خطاب واقع شده ( تشخیص )

آر و را : جناس ناقص قلب

را : برای ، نشانه ی متممی

غبار کوی او : مشبّه

توتیا : مشبّهٌ به

معنی : با دو چشمم که از فشار گریه خون می گرید ای باد رحمت و بخشش از کوچه او گرد و غبار کفشش را بیاورد تا سرمه ی ( خاکی که مایه بصیرت می شود ) چشمم کنم .

به امید آن که شاید برسد به خاک پایت                    چه پیام ها سپردم همه سوز دل صبا را

صبا : باد خنک و لطیفی که از شمال شرق می وزد ، نماد پیام رسانی است .

را : به ، نشانه ی متممی

معنی : به این آرزو هستم که شاید حرفهایم به خاک پایت برسد به همین جهت چه پیام‌هایی را از سوز دل به باد صبحگاهی دادم تا به تو برسد .

چو تویی قضای گردان به دعای مستمندان                    که ز جان ما بگردان ره آفت قضا را

واج آرایی مصوّت / ا / دارد .

را : مفعولی

معنی : ای علی چون تو گرداننده ی قضا ( تغییر دهنده ی پیشامدهای ناگوار ) هستی به حقّ دعای بیچارگان پیشامدهای بد را از ما دور گردان .

چه زنم چو نای هر دم ز نوای شوق تو دم                  که لسان غیب خوش‌تر بنوازد این نوا را

دم اوّل : لحظه ، درمعنی نفس با نای و نوا و بنوازد ایهام تناسب دارد .

دم دوم : نفس

دم و دم : جناس تام

نوای شوق : صدایی که از سر شوق و علاقه برمی آید .

دم زدن : کنایه از سخن گفتن

نوا : صدا

لسان غیب : لقب حافظ

را : مفعولی

نای ، دم ( دوم ) ، بنوازد ، نوا : مراعات نظیر

معنی : چه ناله ای مانند نی هر لحظه و هر دم از اشتیاقی که به او دارم سر دهم که حافظ شیرازی نوای عشق را خوش‌تر سر می‌‌دهد .

همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی                 به پیام آشنایی بنوازد آشنا را

تضمین شعر حافظ

تضمین : آوردن آیه ، حدیث ، مصراع و یا ...از دیگری را در اثنای کلام تضمین گویند . تضمین با ایجاد تنوّع سبب لذّت خواننده می شود و پدید آورنده ی ایجاز در کلام است و آگاهی شاعر را از موضوعات مختلف نشان می دهد . هر قدر تضمین طبیعی تر باشد ( به بافت کلام بخورد ) هنری تر است .

مصراع دوم : واج آرایی مصوّت / ا /

پیام آشنا : در شعر شهریار پیام عشق و محبّت آمیز علی(ع) از جانب خداوند ، آشنا : شهریار ؛ پیام آشنا : در شعر حافظ : خداوند و آشنا : حافظ

نسیم صبحگاهی به پیام آشنایی بنوازد این نوا را : تشخیص

معنی : هر شب در این امید هستم که نسیم صبحگاهی پیام عشق و محبّت آمیز علی (ع) را از جانب خدا برای من بیاورد و دل من را نوازش دهد .

زنوای مرغ یا حق بشنو که در دل شب                  غم دل به دوست گفتن چه خوش است شهریارا

مرغ یا حق : استعاره از عارفان و شب نشینان

دل شب : اضافه ی استعاری ، تشخیص

ا : نشانه ی ندا

بیت تخلّص است چون نام شاعر در آن آمده است .

معنی : صدای مرغ یا حق ( عارف ) را بشنو که در نیمه‌های دل شب غم دلش را به خدایش می‌‌گوید . چقدر خوب و خوش است ای شهریار که غم دل را برای خدا بگویی .

! بیاموزیم ( 1 )

1- مهر او بلانشینان را کشتی نوح است.

2- نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت                         متحیّرم چه نامم شه ملک لا فتی را

در نمونه 1به داستان حضرت نوح و در نمونه 2 به حدیث« لافتی الاعلی لاسیف الا ذوالفقار» اشاره شده است . به این نوع استفاده از آیات ، احادیث ، داستان ها و وقایع تاریخی در ضمن شعر یا نوشته تلمیح می گویند .

چند نمونه دیگر تلمیح :

آسمان بار امانت نتوانست کشید                    قرعه ی کار به نام من دیوانه زدند

اشاره به آیه : « انا عرضنا الامانة علی السماوات و الارض والجبال فاًبین ان یحملنها و اشفقن منها و حملها الا نسان انه کان ظلوماً جهولاً .»

چنین گفت پیغمبر راستگوی                      ز گهواره تا گور دانش بجوی

اشاره به حدیث : اطلبوا العلم من المهد الی اللحد .

( لازم به تذکر است چون در این بیت عیناً حدیث معنی شده است تلمیح نیست بلکه اقتباس است . )

تلمیح در لغت به معنی به گوشه ی چشم اشاره کردن است ، در اصطلاح ادبی آوردن کلمه یا کلماتی در شعر یا نثر است که آن کلمه یا کلماتی اشاره به داستان ، قصّه ، آیه و ... به گونه ای که شاعر یا نویسنده قصد تعریف آن را ندارد خواننده یا شنونده با شنیدن شعر یا متن به یاد آن داستان ، قصّه ، آیه و... می افتد ؛ تلمیح سبب می شود تا مفهوم و معنی مورد نظر شاعر یا نویسنده را بهتر درک کنیم .

خود آزمایی صفحه ی 5

1- یک نمونه سجع در مناجات خواجه عبدالله بیابید .

بکاست و نخواست

2- در عبارت « بر کشته های ما جز باران رحمت خود مبار» مقصود از « کشته ها » چیست؟

استعاره از اعمال ما

3- بیت پنجم شعر همای رحمت به چه موضوعی اشاره دارد؟

رفتار حضرت علی (ع) با ابن ملجم و نهایت جوانمردی حضرت علی (ع) که به فرزندش سفارش می کرد با اسیرت حتّی اگر قاتل من باشد با ملایمت رفتار کن .

4- شاعر در کدام بیت ناتوانی خویش را از وصف حضرت علی (ع) بیان کنید ؟

بیت 8 : نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت / متحیّرم چه نامم شه ملک لافتی را !

5- در بیت سیزدهم مقصود از پیام آشنا و آشنا چیست ؟

پیام آشنا در شعر حافظ یعنی خدا در شعر شهریار یعنی پیام عشق و محبّت آمیز علی (ع) از جانب خدا . آشنا در شعر حافظ خود حافظ و در شعر شهریار خود شهریار است .

منبع مطلب : chashmandaz.blogfa.com

مدیر محترم سایت chashmandaz.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.