ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی چند جمله دارد

ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی چند جمله دارد را از سایت نکس درجه دریافت کنید.

سعید جعفری

جمله پایانی به دو صورت معنی می‌گردد:

۱- که تو راهنمای من هستی [ تو: نهاد / راهنما: مسند/ ام(من): مضاف الیه / یی: مخفف”هستی”]

۲- که تو به من راه را نمایی (نشان دهی ) [تو: نهاد/ ام(من): متمم/ راه: مفعول/ نمایی: فعل]

بازگردانی: ای پادشاه (خداوندا) نام تو را بر زبان می‌آورم؛ زیرا تو پرورگار پاک هستی. فقط در راهی که تو به من نشان می‌دهی گام می‌گذارم.

پیام: یادکرد خداوند

۲- همه درگاه تو جویم همه از فضل تو پویم / همه توحید تو گویم که به توحید سزایی

قلمرو زبانی: همه: فقط، تنها / درگاه: بارگاه / جستن: جستجو کردن (بن ماضی: جست، بن مضارع: جو) / فضل: بخشش، کرم / پوییدن: تلاش، رفتن، حرکت به سوی مقصدی برای به دست آوردن و جست و جوی چیزی / توحید: یکتایی / سزا: سزاوار و شایسته (بن ماضی: سزید، بن مضارع: سز)  / قلمرو ادبی: جویم، پویم، گویم: جناس ناهمسان / سجع / همه، تو: تکرار، واژه آرایی / واج آرایی: تکرار صامت “ت”

بازگردانی: فقط بارگاه تو را جست وجو می‌کنم. تنها در پی فضل و بخشش توام. فقط توحید و یگانگی تو را بر زبان می‌آورم؛ زیرا که تو سزاوار توحید و یگانگی هستی.

پیام: یادکرد صفات خداوند

۳- تو حکیمی تو عظیمی تو کریمی تو رحیمی / تو نماینده فضلی تو سزاوار ثنایی

قلمرو زبانی: حکیم: دانا به همه چیز، دانای راست کردار / عظیم: سترگ / کریم: بخشنده، بزرگ منش / رحیم : بسیار مهربان / نماینده: نشان دهنده،. نشانه، نماد / ثنا: ستایش، سپاس(هم آوا: ثنایی، سنایی) / قلمرو ادبی: تو: تکرار / واج آرایی: تکرار صامت “ت” و مصوت‌های “و” و “ی”

بازگردانی: تو حکیم و بزرگ و بخشنده هستی.تو دارای فضل و بخشش بی نهایت و سزاوار حمد و ستایش می‌باشی.

پیام: یادکرد صفات خداوند

۴- نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی / نتوان شبه تو گفتن که تو در وهم نیایی

قلمرو زبانی: وصف: توصیف / فهم: درک، دریافت / شبه: مانند / وهم: گمان، پندار، خیال / قلمرو ادبی: آرایه “موازنه “، رشته انسانی / فهم، وهم: جناس ناهمسان / جمله “نتوان شبه تو گفتن “: تلمیح به “لیس کمثله شیء”

بازگردانی: توصیف تو را نمی‌توانم برشمرد؛ زیرا در فهم و ادراک محدود انسان نمی‌گنجی. نمی‌توان مانندی برایت آورد؛ زیرا تو حتی به وهم و خیال نیز در نمی‌آیی.

پیام: وصف ناپذیری خداوند

۵- همه عزّی و جلالی همه علمی و یقینی / همه نوری و سروری همه جودی و جزایی

قلمرو زبانی: همه: فقط، سراسر ‌/ عزّ: عزیز شدن، ارجمندی / جلال:  بزرگواری، شکوه، از صفات خداوند که به مقام کبریایی او اشاره دارد / یقین: امری که واضح و ثابت شده باشد / سرور:  شادی، خوشحالی / جود: بخشش، سخاوت، کرم / جزا: پاداش کار نیک / قلمرو ادبی: ترصیع، رشته انسانی  / همه: تکرار / واج آرایی: تکرار مصوت “ای” و مصوت کوتاه “و”

بازگردانی: تو تمامی عزّت و بزرگواری و علم و یقین و نور و شادمانی و بخشش و پاداش هستی.

پیام: یادکرد صفات خداوند

۶- همه غیبی تو بدانی، همه عیبی تو بپوشی /  همه بیشی تو بکاهی، همه کمی تو فزایی

قلمرو زبانی: غیبی: پنهان / غیبی، عیبی: جناس ناهمسان /  همه غیبی تو بدانی: اشاره به “عالم الغیب”بودن خداوند / پوشیدن: پوشاندن (فعل دووجهی) / همه عیبی تو بپوشی: اشاره دارد به “ستار العیوب ” بودن خداوند / بیشی: افزونی. زیادی / بکاهی: از مصدر “کاستن”: کم کنی(بن ماضی: کاست، بن مضارع: کاه)  / فزایی: بیفزایی. زیاد و افزون کنی / قلمرو ادبی:  بیشی، کمی: تضاد  / بکاهی، فزایی: تضاد /  ترصیع، رشته انسانی  / همه، تو: تکرار / تلمیح به آیه ” تعزّ من تشاء وتذلّ من تشاء”(خداوند)هر که را بخواهد عزیز می‌گرداند وهر که را بخواهد ذلیل) / واج آرایی: تکرارمصوت”ای”

بازگردانی: (خداوندا) تو به تمام امور غیبی و ناپیدا آگاه هستی و همه عیب‌ها را می‌پوشانی. کم و زیاد شدن‌ها به دست توست.

پیام: دانایی و پرده پوشی خداوند

۷- لب و دندان سنایی همه توحید تو گوید / مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی

قلمرو زبانی: مرجع “ش” در “بودش”: سنایی (جهش ضمیر) / بود: باشد (بن ماضی: بود، بود: بو) / قلمرو ادبی: لب و دندان: تناسب، مجاز از “کل وجود”/  سنایی: نام هنری سراینده / مگر: ایهام، امید است، شاید / آتش، دوزخ: تناسب / / روی: چاره، امکان، راه، ایهام تناسب

بازگردانی: همه وجود سنایی یگانگی تو را می‌گویند. امید است (شاید) برای او (سنایی) از آتش دوزخ [راه]رهایی باشد.

پیام: ستایش خداوند

حکیم سنایی غزنوی (۴۷۳-۵۴۵ قمری)

منبع مطلب : www.jafarisaeed.ir

مدیر محترم سایت www.jafarisaeed.ir لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

ستایش: ملکا ذکر تو گویم

در این مناجات، بیشتر به برشمردن صفات خداوند توجه شده است.

کاربرد «تو» و «ی» ضمیر مفرد مخاطب در ابیات، صداقت و صمیمیتی در شعر ایجاد کرده است.

۱- ملکا ذکر تو گویم که تو پاکیّ و خدایی               نروم جز به همان ره که تواَم راه نمایی

* مَلِک: پادشاه، صاحب مُلک        * مَلَک: فرشته         * مُلک: قلمرو، سرزمین         * مِلک: آن­چه در تصرف کسی باشد مثل زمین، خانه و ...                 

 * ذکر: یادکردن، در اینجا ستایش           * «ی» در پاکی و خدایی: «ی» اسنادی است.        * «و»: حرف ربط است

* نمایی: نشان می­دهی، فعل مضارع از مصدر «نمودن»: نشان دادن و آشکار ساختن           * جز: قید استثنا، فقط

 * که: حرف ربط (حرف پیوند)         * خدایی، نمایی، سزایی، ثنایی.....: واژه­های قافیه   

*ملکا: استعاره از خداوند (خداوند به پادشاه سرزمین وجود تشبیه شده است)          

* تلمیح: تو پاکی، یادآور ذکر سبحان الله /  ذکر (ستایش)، یادآور آیة الحمدلله رب العالمین /  مصرع دوم، یادآور آیة اهدنا الصراط المستقیم

 * مصراع دوم را می­توان به دو شکل خواند: الف- جز به راهی که تو به من نشان می­دهی، نمی روم.

ب- جز به راهی که تو راهنمای من هستی، نمی روم.

* معنی بیت: خدایا تو را به یاد می آورم (ستایش می کنم) زیرا تو پاکی و خدای من هستی. جز به همان راه (صراط مستقیم) که تو مرا راهنمایی کنی، نمی روم. (جز به راهی که تو راهنمایم هستی، نمی روم)

۲- همه درگاه تو جویم، همه از فضل تو پویم           همه توحید تو گویم که به توحید سزایی

* واژة « همه » در این بیت « قید تاکید » است و به معنای « فقط » به کار رفته است.

*فضل: بخشش، احسان، نیکویی، کمال (یکی از صفات خداوند است)        *پویم: «پوی» از مصدرِ «پوییدن»: دویدن، به هر سو با شتاب رفتن و جست و جو کردن.                 *جویم و پویم: فعل مضارع اخباری (می­جویم و می­پویم)

*سزایی: سزاوار و شایسته هستی                      *که: زیرا

*تلمیح: مصرع اول یادآور آیة نایاکَ نَعبُدُ و ایّاکَ نَستَعین» است.        *جویم، پویم، گویم: قافیة میانی و جناس دارد.

*مفهوم: تاکید بر توحید و ترک هرچه غیر خداست.

*معنی بیت: فقط درگاه تو را جستجو می کنم (به درگاه تو روی می آورم) و تنها فضل و بخشش تو را طلب می کنم. فقط تو را به یگانگی می ستایم، زیرا تو شایستة توحید هستی.

۳- تو حکیمی، تو عظیمی، تو کریمی، تو رحیمی               تو نمایندة فضلی، تو سزاوار ثنایی

*حکیم: دانا به همه چیز، از نامهای خداوند، یعنی همة کارهای خداوند از روی دلیل و برهان است و کار بیهوده انجام نمی­دهد.

*عظیم: بزرگ، بلندمرتبه     *کریم: صاحب کَرَم، بسیار بخشنده         *رحیم: بسیار مهربان

*نماینده: انجام دهنده، رساننده، نشان دهنده، نشانه، نماد               *فضل: بخشش، کرم             *سزاوار: شایسته، لایق

*سزاوار از سه تکواژ تشکیل شده است: سز+ ا + وار             *ثنا: ستایش، حمد، درود  /  (سنا: نور و روشنایی)

«ی» در حکیمی، عظیمی و .... : مخفف فعل اسنادیِ «هستی»                                

این بیت، اوج شور و هیجان و شوق است و از آرایة تنسیق الصفات برخوردار است.

*بین کلمات حکیم، عظیم، کریم، رحیم: قافیة درونی و جناس و مراعات نظیر وجود دارد.       *واج آرایی مصوت بلند «ی»

 *معنی بیت: پروردگارا! تو دانا، بزرگ، بخشنده و مهربان هستی. تو بخشنده و بنده نواز هستی و شایستة ستایشی.

*ارتباط معنایی دارد با:  من نکردم خلق تا سودی کنم   /    بلکه تا بر بندگان جودی کنم

۴- نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی        نتوان شبه تو گفتن که تو در وهم نیایی

*وصف: شرح حال و چگونگی چیزی را گفتن، بیان کردن          *فهم: درک کردن، دریافتن        *شبه: شبیه، مانند، ج. اشباه

(اشباح: ج. شَبَح، سایه­ها، سیاهی­هایی که از دور دیده شود.)           *وهم: تصور، گمان، خیال      

*وهم، فهم: جناس ناقص اختلافی                *واج آرایی « ن »                  *بیت، آرایة موازنه نیز دارد. (ویژة انسانی)                 

*مصرع اول، یادآور این سخن حضرت علی (ع) است (تلمیح): هوالّذی لایُدرِکُهُ بُعدالهِمَمِ و لایَنالُهُ غوصُ الفِطَن. نهج البلاغه

«خدایی که همت های دورپرواز، او را ادراک نمی توانند کرد و تعمّق و هوش­ها، وی را درنتواند یافت.»

* مصرع دوم تلمیح دارد به آیة « لَیسَ کَمثلِهِ شی ء» (چیزی شبیه او نیست)          

*معنی بیت: خداوندا! زبان ها در توصیف تو ناتوانند زیرا تو در عقل و اندیشة محدود آدمی، نمی­گنجی. شبیه و نظیری هم برای تو نمی­توان یافت زیرا تو حتی در خیال و گمان ما درنمی­آیی.

این بیت، بیانگر عجز شاعر در وصف خداست و با بیت های زیر ارتباط معنایی دارد:

- تو را چنان که تویی هر نظر کجا بیند / به قدر دانش خود هر کسی کند ادراک

- از او هرچه بگفتند از کم و بیش / نشانی داده اند از دیدة خویش

- نه بر اوج ذاتش پَرَد مرغ وهم / نه در ذیلِ وصفش رسد دست فهم

- نه ادراک در کُنهِ ذاتش رسد / نه فکرت به غور صفاتش رسد

- نه در ایوان قُربش وهم را بار / نه با چون و چرایش عقل را کار

- هیچ دل را به کُنهِ او ره نیست / عقل و جان از کمالش آگه نیست

۵- همه عزّی و جلالی، همه علمی و یقینی             همه نوری و سروری، همه جودی و جزایی

*همه: در این بیت، به معنی «سراسر و سراپا» (قید تأکید)           *عز: ارجمندی، گرامی شدن، (از صفات خداوند)، مقابل ذُل

جلال: بزرگواری، شکوه، از صفات خداوند که به مقام کبریایی او اشاره دارد.          یقین: بی­شک، بی شبهه

*سرور: شادمانی، شادی              *جود: بخشش، کَرشم            *جزا: در بار معنایی مثبت یعنی پاداش به کار رفته است.

*عزّ و جلال: تناسب (مراعات نظیر)                    *همه عزی و جلالی، تلمیح دارد به «ذوالجلال و الاکرام»

*همه نوری: تلمیح دارد به «اللهُ نورالسموات والارض»                    * واج آرایی: مصوت بلند «ی»

معنی بیت: خداوندا! سراسر، بزرگی و جلال هستی و سراسر، علم و یقین هستی. سراسر، نور و شادمانی، بخشش و پاداش هستی.

۶- همه غیبی تو بدانی، همه عیبی تو بپوشی          همه بیشی تو بکاهی، همه کمّی تو فزایی

*بدانی و بپوشی: مضارع اخباری، (می­دانی و می­پوشی)                    *همه: صفت مبهم است، زیرا همراه اسم آمده است.

*بکاهی: کم کنی، از مصدر «کاستن»                     *فزایی: بیفزایی، افزایش دهی           

*غیبی، عیبی: جناس ناقص اختلافی (ناهمسان)                       *بیشی، کمی: تضاد                *بکاهی، فزایی: تضاد

*مصرع اول تلمیح دارد به دو صفت «عالم الغیب» و «ستّار العیوب» بودن خداوند تعالی.

*مصرع دوم تلمیح دارد به آیة « تُعزُّ مَن تشاء و تُذلُّ مَن تشاء»  و آیة «علی کل شیءٍ قدیر»

*بیت، آرایة ترصیع نیز دارد. (ویژة انسانی)

معنی بیت: خداوندا! همة امور پنهان ما را می­دانی (عالم­الغیب هستی) و همة عیب های ما را از نظر دیگران می پوشانی (ستارالعیوب هستی) و همة کم و زیاد شدن­ها به دست توست.

۷- لب و دندان سنایی همه توحید تو گوید             مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی

*سنایی: تخلص شاعر           *سنا: روشنایی، فروغ، بلندی، رفعت          * مگر: به معنی «امید است» ، «شاید» (قید)

 *« ـَ ش » در «بوَدَش» نقش متممی دارد. (برای او باشد)                *روی: امکان، چاره، راه (نهاد جمله)            

*لب و دندان: مراعات نظیر و مجاز از همة وجود                       *مراعات نظیر: آتش، دوزخ / لب و دندان، روی

 *روی: ایهام تناسب دارد: 1- چاره، امکان   2- چهره، ه با لب و دندان تناسب دارد.        * همه: قید تاکید (فقط)

*این بیت تکرار و تاکید توحید است و مرحلة «طلب مغفرت» از تحمیدیّه را در خود دارد.

*معنی بیت: سنایی با تمام وجود تو را به یگانگی می­ستاید. به این امید که برای او از آتش دوزخ، امکان رهایی باشد.

ارتباط معنایی دارد با این بیت سعدی:

- خود نه زبان در دهان عارف مدهوش / حمد و ثنا می کند، که موی بر اعضا

منبع مطلب : baharegazal.blogfa.com

مدیر محترم سایت baharegazal.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

ستایش: ملکا ذکر تو گویم

در این مناجات، بیشتر به برشمردن صفات خداوند توجه شده است.

کاربرد «تو» و «ی» ضمیر مفرد مخاطب در ابیات، صداقت و صمیمیتی در شعر ایجاد کرده است.

۱- ملکا ذکر تو گویم که تو پاکیّ و خدایی

نروم جز به همان ره که تو ام راهنمایی

ملکا: استعاره از خداوند ( خداوند به پادشاه سرزمین وجود تشبیه شده است )          ذکر: یادکردن، در اینجا ستایش

مصراع دوم را می توان به دو شکل خواند: الف- جز به راهی که تو به من نشان می دهی، نمی روم.

ب- جز به راهی که تو راهنمای من هستی، نمی روم.

ک: حرف ربط ( حرف پیوند )              خدایی، نمایی، سزایی، ثنایی.....: واژه های قافیه

*** خدایی با راهنمایی نیز می تواند قافیه قرار گیرد.

تلمیح: تو پاکی، یادآور ذکر سبحان الله                             مصرع دوم، یادآور آیة اهدنا الصراط المستقیم

معنی بیت: خدایا تو را به یاد می آورم ( ستایش می کنم ) زیرا تو پاک و خدای من هستی. جز به همان راه ( صراط مستقیم ) که تو مرا راهنمایی کنی، نمی روم. ( جز به راهی که تو راهنمایم هستی، نمی روم )

۲- همه درگاه تو جویم، همه از فضل تو پویم

   همه توحید تو گویم که به توحید سزایی

فضل: بخشش               پویم : طلب می کنم            سزایی: سزاوار و شایسته هستی

واژة « همه » در این بیت « قید تاکید » است و به معنای « فقط » به کار رفته است.

- این بیت بر توحید و ترک هرچه جز خداست، تکیه دارد.

- این بیت، قافیة میانی و جناس دارد. جویم، پویم، گویم

مفهوم: تاکید بر توحید و ترک هرچه غیر خداست. ایاکَ نَعبُدُ و ایّاکَ نَستَعین.

معنی بیت: فقط درگاه تو را جستجو می کنم (به درگاه تو روی می آورم) و تنها فضل و بخشش تو را طلب می کنم. فقط تو را به یگانگی می ستایم، زیرا تو شایستة توحید هستی.

۳- تو حکیمی، تو عظیمی، تو کریمی، تو رحیمی

      تو نمایندة فضلی، تو سزاوار ثنایی

این بیت، اوج شور و هیجان و شوق است و از آرایة تنسیق الصفات برخوردار است.

بین کلمات حکیمی، عظیمی، کریمی، رحیمی: قافیة درونی و جناس وجود دارد.

نماینده: انجام دهنده ، رساننده              واج آرایی مصوت بلند « ی »              ثنا: ستایش              سزاوار: شایسته

معنی بیت: تو دانا، بزرگ، بخشنده و مهربانی. تو بخشنده و بنده نواز هستی و شایستة ستایشی.

ارتباط معنایی دارد با:

من نکردم خلق تا سودی کنم / بلکه تا بر بندگان جودی کنم

۴- نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی

      نتوان شبه تو گفتن که تو در وهم نیایی

وهم، فهم: جناس ناقص اختلافی              واج آرایی « ن » وهم: گمان، خیال                     شبه: شبیه، مانند

معنی مصرع اول، یادآور این سخن حضرت علی (ع) است:

هوالّذی لایُدرِکُهُ بُعدالهِمَمِ و لایَنالُهُ غوصُ الفِطَن. نهج البلاغه / 7

« خدایی که همت های دورپرواز، او را ادراک نمی توانند کرد و تعمّق و هوش ها، وی را درنتواند یافت.»

معنی مصرع دوم تلمیح دارد به آیة « لَیسَ کَمثلِهِ شی ء » ( چیزی شبیه او نیست )

معنی بیت: خداوندا! زبان ها در توصیف تو ناتوانند زیرا تو در عقل و اندیشة محدود آدمی، نمی گنجی. شبیه و نظیری هم برای تو نمی توان یافت زیرا تو حتی در خیال و گمان ما درنمی آیی.

این بیت، بیانگر عجز شاعر در وصف خداست و با بیت های زیر ارتباط معنایی دارد:

- تو را چنان که تویی هر نظر کجا بیند / به قدر دانش خود هر کسی کند ادراک

- از او هرچه بگفتند از کم و بیش / نشانی داده اند از دیدة خویش

- نه بر اوج ذاتش پَرَد مرغ وهم / نه در ذیلِ وصفش رسد دست فهم

- نه ادراک در کُنهِ ذاتش رسد / نه فکرت به غور صفاتش رسد

- نه در ایوان قُربش وهم را بار / نه با چون و چرایش عقل را کار

- هیچ دل را به کُنهِ او ره نیست / عقل و جان از کمالش آگه نیست

۵- همه عزّی و جلالی، همه علمی و یقینی

     همه نوری و سروری، همه جودی و جزایی

جزا: در بار معنایی مثبت یعنی پاداش به کار رفته است.               عزّ و جلال: تناسب (مراعات نظیر)

تلمیح: مصراع اول به دو صفت عظمت و حکمت الهی اشاره دارد. (بیان صفات ثبوتیة خداوند)

همه: در این بیت بهتر است به معنی « سراسر و سراپا» در نظر گرفته شود.

مصرع دوم تلمیح است: اللهُ نورالسموات والارض          جود: بخشش واج آرایی «ی»

معنی بیت: خداوندا! سراسر بزرگی و جلال هستی و سراسر علم و یقین هستی. سراسر نور و شادمانی، بخشش و پاداش هستی.

۶- همه غیبی تو بدانی، همه عیبی تو بپوشی

      همه بیشی تو بکاهی، همه کمّی تو فزایی

غیبی، عیبی: جناس           بیشی، کمی: تضاد                 بکاهی، فزایی: تضاد

مصرع اول تلمیح دارد به دو صفت « عالم الغیب» و « ستّار العیوب » بودن خداوند تعالی.

مصرع دوم تلمیح دارد به آیة « تُعزُّ مَن تشاء و تُذلُّ مَن تشاء »

همه: صفت مبهم است، زیرا همراه اسم آمده است.      ( همه غیبی ... ) بیت، ترصیع دارد.

معنی بیت: خداوندا! همة امور پنهان ما را می دانی( عالم الغیب هستی ) و همة عیب های ما را از نظر دیگران می پوشانی (ستارالعیوب هستی ) و همة کم و زیاد شدن­ها به دست توست.

۷- لب و دندان سنایی همه توحید تو گوید

      مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی

این بیت، مرحلة « طلب مغفرت » از تحمیدیّه را در خود دارد.

لب و دندان: مراعات نظیر و مجاز از همة وجود                 آتش، دوزخ: مراعات نظیر

مگر: شبه جمله به معنی « امید است » ، « شاید »             همه: قید تاکید

« ش » در « بودش » نقش متممی دارد.          این بیت تکرار و تاکید توحید است.

معنی بیت: سنایی با تمام وجود تو را به یگانگی می ستاید. امید است که برای او از آتش دوزخ رهایی باشد.

ارتباط معنایی دارد با این بیت سعدی:

- خود نه زبان در دهان عارف مدهوش / حمد و ثنا می کند، که موی بر اعضا

منبع مطلب : adaberoz.blogfa.com

مدیر محترم سایت adaberoz.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.