دو عامل مهم در تشکیل سنگهای دگرگونی را نام ببرید
دو عامل مهم در تشکیل سنگهای دگرگونی را نام ببرید را از سایت نکس درجه دریافت کنید.
دگرگونی - فرایند دگرگونی - عوامل دگرگونی و انواع دگرگونی
مقدمه
بسیاری از سنگهایی که امروز ، در سطح
زمین دیده می‌شوند، آثار و شواهدی بروز می‌دهند که نشان می‌دهد پس از
نهشته شدن به صورت سنگ رسوبی ، یا تبلور به صورت سنگ آذرین، دچار تغییرات
دیگری نیز شده‌اند. در نگاه اول برخی از این سنگها شبیه به سنگهای آذرین
بلور شده بنظر می‌‌رسند، اما دقت بیشتر نشان می‌دهد که دانه‌های کانی
سازنده آنها بطرز خاصی به صورت صفحه‌ای قرار گرفته‌اند. برخی دیگر از این
سنگها آثار خمیدگی شدید از خود نشان می‌دهند. تعدادی دیگر ممکن است دارای
ترکیب شیمیایی مشابهسنگ آهک باشند. اما بنظر می‌رسد که دانه‌های کانی
تشکیل دهنده آنها بسیار بیشتر از دانه‌های سنگ آهک رشد کرده است. بالاخره
در این میان سنگهایی هم یافت میشود که با سنگهای رسوبی و آذرین تفاوت
دارند. تمام این سنگها را سنگهای دگرگونی می‌نامند.
فرایند دگرگونی
برخی از سنگهای رسوبی و آذرین به عنوان واکنش در مقابل تغییرات شدید محیط خود ، در حالت جامد تغییر کرده‌اند. این تغییرات از طریق فرآیندی که دگرگونی نامیده میشود، ممکن است باعث ایجاد تبدیلاتی در درون سنگها شود. دگرگونی در درون پوسته زمین ، در زیر ناحیه خوا زئگی، سیمانی شدن و بالاتر از ناحیه ذوب مجدد به وقوع می‌پیوندد. در این محیط سنگها برای تطبیق با شرایطی که شرایط تشکیل آنها متفاوت است، دچار تغییرات شیمیایی و ساختاری می‌شوند. از آنجایی که دگرگونی معمولا در درون پوسته زمین رخ می‌دهد، مطالعه مستقیم آن به آسانی مطالعه هوازدگی ، رسوبگذاری و فعالیت آذرین نبوده و با مشکلات بیشتری همراه است.
عوامل دگرگونی
دما
دما یکی از مهمترین عوامل دگرگونی است. دمای لازم جهت دگرگون شدن سنگها به یکی از روش‌های زیر تامین میشود.
فشار
فشارهای موثر در دگرگونی را به انواع زیر تقسیم می‌کنند.
اهمیت نسبی دما و فشار
ازدیاد دما باعث تشکیل کانی‌هایی میشود که آنتروپی بیشتری دارند. مثلا
افزایش دما باعث بی آب شدن کانیها میشود. زیرا تبدیل آب به بخار آب
آنتروپی را افزایش می‌دهد. در صورتی که ازدیاد فشار ، باعث ایجاد کانی‌هایی
میشود که حجم کمتری دارند. به عبارت دیگر ، کانیهای تشکیل دهنده سنگهای
دگرگونی نسبت به سنگ اولیه ، وزن مخصوص بیشتری دارند. محصول دگرگونی یک
سنگ واحد ، در شرایط فشار (عمق) و دمای مختلف ، سنگهای متفاوتی است. به
عنوان مثال از دگرگونی شیل در شرایط دگرگونی مختلف سنگهای مختلفی مثل شیست
آمفیبول دار ، شیست کلریتی ، گنیس و انواع هورنفلس‌ها حاصل میشود.
دگرگونی
شدت دگرگونی ، نسبت به عمق ، فشار و دما تغییر می‌کند. به عبارت دیگر در هر موقعیتی سنگهای خاصی تولید میشود. پوسته زمین از نظر شدت دگرگونی معمولا به 3 منطقه تقسیم میشود.
منطقه کم عمق
در این منطقه ، دگرگونی خفیف است و شرایط آن با دمای متوسط ، فشار لیتوستاتیک (فشار ناشی از وزن سنگها) کم و فشار جهت دار یا فشار تکتونیکی معمولا زیاد مشخص میشود. در این منطقه سنگهایی نظیر فیلیت و شیست های کلریتی تشکیل میشود. کانی‌هایی که در این منطقه بوجود می‌آیند نیز مشخص است و از جمله آنها می‌توان سریسیت ، کلریت ، آنتیگوریت ، تالک و اکتیونیت ، اپیدوت ، آلبیت و ... را نام برد.
منطقه عمق متوسط
این منطقه که در زیر منطقه کم عمق قرار گرفته است با دما و فشار
لیتوستاتیک زیاد مشخص میشود. گاهی نیز فشارهای تکتونیکی مربوط به این
منطقه قابل توجه است. در این منطقه معمولا سنگهای میکا شیست ، گنیس ،
کوارتزیت مرمر و آمفیبولیت تشکیل میشود.
از جمله کانیهای مربوط به
این منطقه می‌توان بیوتیت ، مسکویت ، دیستن ، آنتوفیلیت ، هورن بلند معمولی
، اپیدوت پلاژیوکلازهای سدیم دار و کلسیت را نام برد.
منطقه عمیق
این منطقه با دمای زیاد و فشار لیتوستاتیک فوق‌العاده زیاد مشخص میشود.
فشار جهت دار یا وجود ندارد و یا اینکه اثرش ناچیز است. در این منطقه ،
کانیها و سنگهایی که تحت شرایط فشار و دمای زیاد پایدارند بوجود می‌آیند.
از آنجا که در این منطقه فشار جهت دار قابل توجه نیست، لذا معمولا سنگهای
حاصله بدون تورق هستند، که از جمله آنها می‌توان بیوتیت و پیروکسن و گنایس
، اکلوژیت و آمفیبولیت را نام برد. کانیهای مهمی که در این منطقه تولید
می‌شوند شامل بیوتیت ، فلدسپاتهای پتاسیم ، سیلیمانیت ، آندالوزیت ،
انستاتیت ، هیپرستن ، الیوین ، دیوپسید و ... هستند.
رخساره‌های دگرگونی
رخساره‌های
دگرگونی عبارت از مجموعه‌ای از کانیهای دگرگونی هستند که در تحت شرایط
فشار و دمای مشابهی تولید می‌شوند. بدین ترتیب به کمک آنها می‌توان به
شرایط دگرگون شدن سنگ پی برد. بعضی از کانیها فقط در یک رخساره معین دیده
می‌شوند. این کانیها که مشخصه نوع دگرگونی‌اند ، به نام کانیهای راهنما
معروفند، معمولا رخساره نامیده می‌شوند. عده‌ای از کانیها ممکن است در چند
رخساره مختلف دیده شوند
تقسیم بندی بر اساس ایجاد تغییرات در ترکیب شیمیایی سنگها
سنگها وقتی تشکیل می‌شوند فرمی را به خود می‌گیرند که در حال تعادل
فیزیکی و شیمیایی با محیط خود قرار می‌گیرد. متا مورفیسم یا دگرگونی به
جریانی گفته میشود که در اثر آن سنگهای دگرگونی از تغییر سنگهای قبلی
رسوبی و آذرین و دگرگونی تحت حرارت و فشار و واکنشهای شیمیایی و عمل مایعات
و گازهای فعال (عمدتا CO2)حاصل می‌شوند. این سنگها بعد از
دگرگونی سری جدید سنگها را با خصوصیات و ترکیب شیمیایی جدید و کاملا متفاوت
از حالت اولیه بوجود می‌آورند که سنگهای دگرگونی نامیده می‌شوند.
با
توجه به شرایط مختلف فشار و حرارت حاکم بر محیط دگرگونی انواع مختلفی از
دگرگونی بوجود می‌آیند. دگرگونیها را از نظر مختلفی طبقه بندی می‌کنند.
دگرگونی مجاورتی
این نوع دگرگونی در اثر تماس توده‌های ماگمای داغ با سنگهای مجاور ،
هنگام حرکت ماگما به سمت بالا صورت می‌گیرد. عامل اصلی این نوع دگرگونی
درجه حرارت است. دمای ماگما در داخل زمین حداقل 1000 درجه سانتیگراد است که
در نتیجه آن سنگهایی که در مجاورت این توده‌های داغ قرار گیرند دگرگون
می‌شوند. این نوع دگرگونی فقط در فاصله معینی تاثیر دارد که به نام شعاع
تاثیر موسوم است و در هر مورد به وسعت توده نفوذی بستگی دارد.
به
عنوان مثال در مورد یک توده نفوذی کوچک مثل سیل یا دایک این نوع شعاع فقط
چند متر است و در بعضی موارد حتی ممکن است چند سانتیمتر باشد ولی در مورد
یک توده نفوذی بزرگ که ابعاد آن چند کیلومتر است شعاع تاثیر ممکن است به
چند صد متر و بیشتر برسد.
علاوه بر شعاع توده نفوذی شعاع تاثیر به
جنس ماگما و نیز نوع سنگهای درونگیر بستگی دارد. زیرا در یک دمای معین نحوه
فعل و انفعال سنگهای مختلف ، متفاوت است. علاوه بر جنس تخلخل و نفوذ
پذیری سنگهای درونگیر نیز در درجه دگرگونی موثر است زیرا در مورد سنگهای
متخلخل فعل و انفعال سریعتر انجام می‌گیرد. در بسیاری موارد نتیجه این
دگرگونی ، تبلور مجدد کانیهای سنگ است. ولی در بعضی حالات ممکن است موادی
از ماگما به سنگ اضافه شود و ترکیب شیمیایی آن را تغییر دهد.
دگرگونی ناحیه‌ای
دگرگونی مجاورتی معمولا محلی است و منطقه کم وسعتی را در مجاورت
توده‌های ماگمایی در بر می‌گیرد ولی دگرگونی ناحیه ای منطقه وسیعتری را
شامل میشود و ارتباطی با نفوذ ماگما ندارد. در این دگرگونی علاوه بر تبلور
مجدد کانیها و تشکیل کانیهای جدید ، بعضی تغییرات در حالت مکانیکی ، سنگها
نیز بوجود می‌آید. بدین معنی که معمولا در سنگها نوعی ساخت جریانی و تورق
ایجاد میشود. از مجموعه معروفترین سنگهایی که در نتیجه دگرگونی عمومی
بوجود می‌آیند می‌توان از اسلیت ، شیستها ، فیلیت و گنایس را نام برد.
عوامل
اصلی دگرگونی ناحیه‌ای ، افزایش دما در اثر شیب زمین گرمایی و نیز فشار
ناشی از وزن طبقات است و در اثر آن حجم وسیعی از قسمتهای عمیق پوسته زمین
دگرگون میشود. هنگامی که طبقات سنگها به وسیله سنگهای جدیدتر پوشیده
شوندبه قسمتهای پایین پوسته می روندو تحت تاثیر فشار و دما قرار می گیرند و
در اثر این عوامل، کانیهای جدیدی در سنگ بوجود می‌آیند. اگر سرعت پائین
رفتن طبقات اندک باشد با وجود اینکه سنگها قابلیت هدایت حرارتی خوبی ندارند
ولی در این حال به تدریج با دمای محیط هماهنگ می‌شوند و بنابراین در این
شرایط شیب زمین گرمایی عادی وجود دارد.
دگرگونی حرارتی یا دینامیکی
این نوع دگرگونی با حرکات تکتونیکی پوسته زمین که منجر به تشکیل چین ها و
گسل ها میشود همراه است. در این قبیل موارد دگرگونی معمولا مربوط به
قسمتهای بالای پوسته و عاما اصلی آن تنشها (استرس) وارده است. دگرگونی
دینامیکی باعث ایجاد تغییراتی در ساخت سنگها میشود و طی آن ساخت قدیمی سنگ
از بین می‌رود و ساخت جدیدی در آنها بوجود می‌آید که معمولا می‌توان آثار
فشارهای جهت دار را در آن مشاهده کرد. طی این دگرگونی کانیهای ترد و شکننده
تغییر شکل می‌دهند و معمولا در آنها ماکل بوجود می‌آید. در بعضی از کانیها
شبکه تبلور نیز تغییر می‌کند و محورهای نورانی بلور عوض میشود.
از
دیگر آثار دگرگونی دینامیکی ، ایجاد شیستوزیته در سنگهاست که در اثر آن
می‌توان سنگ را به صورت ورقه‌های نازک از یکدیگر جدا کرد. در بعضی موارد
اثر دگرگونی دینامیکی ممکن است به صورت خرد شدن سنگها و تخریب کانی ها دیده
شود که در این حالت به نام دگرگونی تخریبی نامیده میشود. در مواردی که
خرد شدگی شدید باشد، قطعات سنگ به صورت نوعی برش با قطعات زاویه‌دار در
می‌آید که به آن میلونیت می‌گویند. بطور کلی سنگهایی که تحت تاثیر دگرگونی
دینامیکی قرار گرفته‌اند به نام تکتونیت می‌باشند.
دگرگونی ناشی از محلول های گرمابی
معمولا همراه ماگما مقدار زیادی گاز و محلولهای وجود دارد که این سیالات
داغ به نام محلولهای گرمایی خوانده می‌شوند. معمولا محلولهای گرمایی در
مسافت طولانی از درون شکافها و منافذ سنگها عبور می‌کنند و بدین ترتیب باعث
دگرگونی سنگها موجود در این شکافها میشود.
هر چند اثر دگرگونی این
محلولها زیاد نیست ولی محلولهای گرمایی از نظرزمین شناسی
اقتصادی فوق‌العاده حائز اهمیت‌اند، زیرا بسیاری از مواد معدنی مفید بدین
شکل تشکیل می‌شوند. محلولهای گرمایی از نظر فعل و انفعالات شیمیایی بسیار
فعال‌اند و به آسانی با کانیهای سنگ ترکیب شده و باعث دگرگونی و تشکیل
کانیهای جدید می‌شوند. به عنوان مثال تبدیل الیوین به سرپانتین می‌باشد.
الیوین از نظر شیمیایی یک کانی ناپایدار است و تحت تاثیر محلولهای گرمایی
به راحتی تبدیل به سرپانتین میشود.
منبع مطلب : mrkian.blogfa.com
مدیر محترم سایت mrkian.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.
جواب کاربران در نظرات پایین سایت
مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.
نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.
کسی آمی هست؟